belettering, die voor een fraai resultaat zorgt, terwijl de afzoriderlijke
technieken van schriftvervaardiging en mechanische kaartbelettering in kwa-
liteit steeds achterblijven. Gedeeltelijke mechanisering is mogelijk, doch
altijd zal het grafisch oog van een kartograaf noodzakelijk blijven voor een
waarlijk schone kaartbelettering. Een kartograaf die de harmoniecompositie
en klaarheid van het kaartschrift kan peilen:
harmonie: het juiste type en corps in verhouding tot het kaartbeeldj
het schrift dringt zieh niet op en vervuli zelfstandig zijn ei
gen rythme
compositie: de kuntrastwerking van kaartbeeld en schrifts
accenten door keuze en rangschikking van het schrift
klaarheid: duidelijk leesbare letterj
vrije en open plaatsing van het schrift.
Nu wij een voor een de vijf fases van het kaartontwerp hebben nagegaan en
hebben gezien hoe de ontwerper zorg droeg voor de schoonheidscomponen"t;en:
harmonie, compositie en klaarheid, kunnen wij ons afvragen wat de gave moet
zijn welke de kartograaf in staat stelt zijn kaartontwerp een zekere mate van
schoonheid mee te geven.
Deze kwaliteit is ongetwijfeld zijn kunstzin, zijn artistieke begaafdheid.
Watis artistieke begaafdheid
Het vermögen om in vrijheid zinvolle vormen in harmonische verhoudingen te
scheppen.
Vrijheid wil hier zeggen: de toestand om uit een aantal mogelijkheden te
kunnen kiezen. Gedwongen moeten kiezen uit een beperkt aantal mogelijkheden
is evenzeer vrijheid, zij het vrijheid in gebondenheidAbsolute vrijheid is
nooit mogelijk, vrijheid bestaat bij de gratie der gebondenheid.
Scheppen wil zeggen iets nieuws maken. De uitbeelding moet nieuw zijn.
Een zuivere verkleining of vergroting van een kaart geeft geen nieuwe kaart.
Bovendien zal de nieuwe vormgeving, met een bedoeling in het leven worden ge-
roepen. Een daad zonder bedoeling is zinloos, alleen de menselijke geest kan
ergens zin aan geven, zo ook aan de kaart en alles wat daarin is.
Ieder weldenkend mens is in staat om in vrijheid nieuwe vormen met een
zekere bedoeling te maken. Maar niet in deze vormen een harmonische verhou
ding, d.i. schoonheid brengen. Hierin schuilt dan ook het wezen van kunstzin,
van de artistieke begaafdheid. Ze komt tot uitdrukking in <ie harmonische
maatverhoudingin de verwerkelijking van schoonheid. We kunnen er kracht en
energierust en eenvoud in ontdekken. Doch hoe dit in zijn werk gaat is voor-
alsnog een geheim van de menselijke geest.
Nog een stap, een stap die we voor een kartograaf en andere kunstzinnige
beroepen niet mögen maken, en we komen bij de kunstenaar terechtwant hij
brengt in de harmonische verhouding een innerlijk beleven en schept dan al
of niet een kunstwerkj hierbij kan de harmonische verhouding zelfs wer ver
loren gaan. We kennen allen wel een of meer kunstwerken, die iets lelijks en
afstotends hebben.
Terugkerend tot het beroep van kartograaf hebben we in het voorgaande ge
zien hoe bij de vijf fases van zijn kaart-ontwerp steeds de elementen vrij
heid (keuzemugelijkheden)iets nieuws maken, harmonische verhoudingen en
zinvolle vormen meespeelden. Hoe harmonie, compositie en klaarheid bepalend
zijn voor de schoonheid van kaartwerk en dat deze objectieve schoonheid aan
de kaart kan worden toegevoegd door kunstzinnig, subjectief ontwerpen. Een
kartograaf moet dan ook over deze kunstzinnige begaafdheden kunnen be3chikker
wil hij een vakbekwaam beoefenaar van de kartografie zijn. Hij zal zijn werk
10 - 16
