*fg|f
ZESTIENDE -
E E U W S E
Z E E M A N
ALS
KARTOGRAAF
Door dr. ERNST CRONE gehouden voordracht
t.g.v. de 8° kartografendag te Enkhuizen,
1966.
De redenen welke hebben gegolden om
deze bijeenkomst van kartografen te
houaen in Enkhuizen zijn mij onbe-
kend. Wanneer ik - genodigd om te
spreken over het vervaardigen van
zeekaarten, onder de titel: "de zes-
tiende-eeuwse zeeman als kartograaf" -
een vermoeden mag uitspreken, dan
zie ik die keuze als een hulde aan
de Enkhuizenarendie als zeeman en
kartograaf hebben uitgeblonken en
die zulk waardevol werk hebben ver-
richt, dat hun namen voortleven in
de geschiedenis der kartografienog
in de verre toekomst zullen die na
men hun klank behouden. Het verheugt
mij gelegenheid te krijgen om hun
pionierswerk te belichten.
Om te beginnen vraag ik aandacht voor Lucas Janszoon Waghenaer (geboren te
Enkhuizen 1534 en gestorven aldaar 1606), die als "piloot en stuerman" op zee
grote ervaring had opgedaan en die de zeevaart aan zieh verplichtte door het
vervaardigen van zee-atlassen, het tekenen van zeekaarten het samenstellen
van beschrijvingen van de kusten van West-Europa en verder. Dit materiaal
kwam ten goede aan de varensman van zijn tijd en 00k aan de zeevaart van an
dere landen, waar zijn werk werd gewaardeerd. Waghenaer was bovendien een
kundig leermeester, die aan de jonge, nog onervaren zeeman aanwijzingen gaf
hoe hij door oplettend waarnemen van de kust en haar bijzonderhedenvan
strömen en diepten, het luisteren naar de ervaring van de meer bevaren oude-
ren, het maken van aantekeningen, enz. alle kennis moest vergaren, die hij
later zou nodig hebben bij de beoefening van zijn vak.
Een dergelijke aanwijzing, het schetsen van kusten en vaarwaters betref
fende, geeft hij in zijn: "Thresoor der Zeevaert" van 1592. Men leest daar
(blz. XX): "als men bij eenighe landen is comende, so na datmen de selve be-
scheydenlijck sien magh, soo salmen de selve beworpen oft conterfeyten metter
penne l), te weten van wat ghjdaent die zijn op alsulcke streken vanden
l) Verdam, Middelnederlandsch Handwoordenboekgeeft voor de betekenis van be-
werpen o.m.: schetsen. Konterfeiten betekent eveneens: afbeelden.
12 - 12,
