Om de kartografische werkzaamheden te bespoedigen werd aanvankelijk ge-
zocht naar rationeiere werkmethoden en mechanisatie van deze werkzaamheden,
zoals invoering van graveer- en striplagen, fotografische letterzetinstru-
menten, opplak- en afwrijflettersbijzondere toepassingen van de "Variomat",
zoals voor het vrijzetten van het schrift, uitdunning van hoogtelijnen voor
een kleinere kaartschaal en omvorming van een luchtfoto tot lijntekening l).
Daarnaast werden ook gezocht naar mogelijkheden om de voordelen van kaart
en luchtfoto samen te brengen. Reeds in de tweede wereldoorlog drukte de
"Army Map Service" (USA) op de achterzijde van de kaart een fotomozaiek van
hetzelfde gebied en op dezelfde schaal af. De "Ordnance Survey" (U.K.) gaf
in 1958 "fotokaarten" in enige kleuren uit van het protectoraat Aden, Deze
ontwikkeling zette zieh voort en andere goede voorbeelden hiervan zijn de
"Skoraomisk Karta" van Zweden en de fotokaart van Saudi Arabia.2). Het ziet
er naar uit dat dergelijke kaarten in de toekomst, zeker voor wat betraft
ontwikkelingsgebiedenin toenemende mate de getekende kaart. gaan vervangen
vooral als orthofotokaart, waarover straks meer. Bij eerstgenoemde fotokaar-
ten komt nog veel handwerk te pas en er is wel sprake van mechaniseringal
gaat dit in de richting van automatisering.
Over het begrip automatisering blijkt niet altijd eenheid van opvatting
te bestaan. Taalkundig zou rationalisatie van het arbeidsproces reeds een
zekere vorm vah automatisering kunnen zijn.
Bij automatisering in de" kartografie komt spoedig het beeld van een of an
dere tekenautomaat naar voren 3)« Don doorlopende machinale bewerking äus,
waarbij het apparaat een opdracht of een serie opdrachten uitvoert zonder
bedienend, of hoogstens met controlerend personeel.
De te verrichten handelingen worden dan tevoren geprogrammeerd en in een
speciale vorm (ponskaart, ponsband, electromagnetische band of schijf, e.d,)
aan het apparaat doorgegeven.
Wanneer scherp omschreven kan worden wat er gewenst wordt, is theoretisch
nagenoeg iedere opdracht door een automaat uit te voeren, zoals bijv. uit het
nodige cijfermateriaal een terreinprofiel tekenen of co'ördinaten uitzetten
volgens een bepaalde projectiemethode
Moeiiijker wordt het met de kartografische generalisatio van een kaart,
waarbij een kaart op een kleinere schaal getekend moet worden en minder be-
langrijke details weggelaten dienen te worden, terwijl het karakteristieke
van het landschap behouden moet blijven.
Toch zal steeds duidelijk gesteld moeten worden volgens welke regels gege-
neraliseerd wordt, ook zonder automatisering. In dat laatste geval kunnen bij—
zondere situaties natuurlijk afwijkend opgelost worden; bij automatisering
moet dit tevoren in het programma voorzien worden. Bijv. in het geval van
generalisering van een kustlijn, waarbij o.a. in het programma is opg.enomen
dat eilanden met een kleiner dan een vastgesteld oppervlak worden weggelaten,
kan het resultaat zijn dat een grote zandbank voor een ondiepe kust keurig
wordt gekaarteerd, maar een klein eilandje in de monding van een druk bevaren
rivier wordt weggelaten!.
1) C.Koeman - Transformation of Photo-tone Line, in Internationales Jahrbuch
für Kartographie 1965-
2) I.T.C.-Publicatie nr A 38 - B 39^ C. Koeman - Photomap of Saudi Arabia.
3) G.Petrie - Numerically Controlled Methods of Automatic Plotting and
Draughting - The Cartographic Journal: Vol. 3> nr 2, decomber
1966
13 - 32
