en vervangen gaan worden door de schreefloze letter (blök- of draadletter
Laatstgenoemde lettersoorten zijn eenvoudig en zakelijk van vorm en zullen,
omdat ze niet domineren, het kaartbesld in het algemeen niet stören, terwijl
ze ook voor het programmeren geschikt zijn.
Het met de hand tekanen van letters is een tijdrovende bazigheid, die
eigenlijk (helaas?niet maer past in deze tijd van "productieverhoging door
automatisering en mechanisering"Het is daarom niet verwonderlijk dat de
belangstelling voor - en de toepassing van de mechanische kaartbeschrijving
steeds toeneemt.
Sen reeds zeer lang bestaand hulpmiddel bij het tekenen van letters zijn
de bekende letter- en cijferschablonen. Eeze kunnen echter nauwelijks in
verband worden gebracht met het begrip mechanisatieHet tekenen met de zg.
letterpantografen kan als een half mechanische methode worden beschouwd. In
de hierbij te gebruiken Schablonen zijn de letters slechts ten dele in de
kunststofstrook uitgediept. Van het bijbehorende "pantograafje" wordt de aan
het einde van de arm aanwezige geleidestift in de "glauven" van de letters
geplaatst. Aan de andere arm is een pennet je bavestigd. Door de stift de
letters te laten volgen, tekent het pennetje deze op de kaart. Met de letter-
pantograaf kan man de grootte en de stand van de lettars regelen. Bekende
merken zijn o.m. "Leroy" (Keuffel en Esser) en "Duograph" (Filier en Fiebig).
Sen veel toegepaste mechanische methode is het "plakken" van namen die
op film of papier zijn vastgelegd. Hiervoor wordt een fotografische letter-
zetapparatuur gebruikt, waarmede de woorden worden samengesteldDe volgende
typen zijn in gebruiks
a. De Photonymograph (Barr und Stroud)s Het instrument bevat een ronde matalen
houder waarin een glazen schijf wordt geplaatst. Op deze schijf zijn de let
ters in negatief beeld aangebracht. Door de houder te draaien, kan letter
na letter worden ingesteld en het gewenste woord worden gevormd. Na het in-
stellen wordt een lichtbron ingeschakald en wordt de letter via een prisma
en een caraera op een lichtgevoc-1 ige. film geprojactaerdDoor de afstand
lens-film te veranderen, kan de grootte van de lettors worden geregeld. Bij
gebruik van de standaardschijven varieert deze van 1 tot 10 mm.
De letters, cijfers en overige Symbolen zijn in drie concentrischo cirkels
op de schijf gerangschikt. Met behulp van een hefboompje kiest men de ge
wenste cirkel. Slke schijf kan 285 Symbolen bevatten. Een automatische
spatie-rsgeling zorgt voor een goede latterverdelingDeze regeling kan te-
vens met de hand worden gcwijzigd.
b. Do Lotterphot. Dit zet-apparaat bevat evenoens een letterschijfdoch deze is
in de projectorkop aangebracht. Ook hier worden de lettors vergroot of ver-
kleind geprojectoerd op fotografisch papier of film. De letterhoogto kan con-
tinu worden gevarieord van 0,8 tot 11. mm. De standaardschi jven bevatten een
aantal verschillende lettertypen. De vorm on uitvoering van de Letterphot
vertonen enige overeenkomst met een normaal fotografisch vergrotingsapparaat
c De Diatype_('H .Berthold A.G., Berlin Lettergie teri j en Machinehand.el vh
N.TetterodeAmsterdam). Bit is een half-automatische foto-zetmachinewaar
in evenoens het principe van de letterschijf met optische projectie is toe-
gepastDe grootte van het lettertype kan continu worden geregeld tussen 1,2
en 15 mm. De breedte van de gazette namen wordt elektronisch geregeld.
d. De Starlettograph TS 6l (Film-Klischee, GMBH, München. Lettergieterij en
Machinehandel vh. N. Tetterode, Amsterdam). Dit apparaat is het equivalent
van de Letterphot. De lettcrhoogte varieert van 2 tot 100 mm.
14 - 24
