e. De HadegoHat uitstekende Nederlandse fotografische zet-apparaatwerd.door
ons reeds in 1957 (l) beschreven.
Sen geheel andere mogelijkheid voor de mechanische beschrijving van kaar-
ten biedt de zg. transfer-methodeBij de fabricage van het materiaal wordt
op een zijde van een dun transparant kunststofmateriaal een zeer dun waslaag-
je aangebracht. Op dit laagje wordt de reeds samengestelde tekst (benamin-
gen enz.) in spieg9lbeeld gedrukt. Dit geschiedt veelal door toepassing van
het zeefdrukprocedeVervolgens wordt over de bedrukte zijde nog een lichte
kleeflaag aangebracht.
Het aanbrengen van de. tekst op de kaart geschiedt als volgt; Man neemt
het bedrukte vel en legt de betreffende benaming leesbaar op oe daarvoor
bestemde plaats op de kaart. Vervolgens wrijft men mat bijv. een houten spa-
tel over deze benaming. Hierdoor laat de waslaag van het tekstvel los en de
kleeflaag aan de achterzijde van de letters hecht zieh aan het kaartmateri-
aalDoor deze werkwijze kan de gehele kaart snel van schrift worden voor-
zien
Elke gewenste tekst en vele lettertypen kunnen voor "direct gebruik"
worden geleverd Een bezwaar van deze methode is dat de letters zieh op de
kunststoftekeningdragers niet stevig hechten. Bij geringe aanraking met een
enigszins hard voorwerp worden ze in het algemeen gauw beschadigd. Men zal
dan ook veel narigheid kunnen voorkomen, door aen kaart die met de transfer-
methode is behandeld zo vlug mogelijk op film te kopieren en deze film als
"moedercalque" te gebruiken.
Enige bekende merken Van transferletters zijn: Alfac (Winkler Fallert),
Letraset (Letraset-HollandTransotype (Blikman en Sartorius), Strip Let
tering (Zwart, Leiden).
Het plaatsen van de namen in de kaart
Na het zetten en fotograferen (bij voorkeur op zeer dünne film) van de
gewenste tekst wordt de film aan de achterzijde van een klevende waslaag
voorzien. De waslaag is samengesteld uit gelijke delen "Microwas C 60" en
"Filmwas L 54994" (firma "Was de Wit" N.V. te VoorburgDe namen worden
uit de film-gesneden en op de kaart geplakt.
Het is vanzelfsprekend ook mogelijk het uitgesneden stukje film met een
vloeibare transparante gom op de kaart te plakken. Het nadeel van deze werk-
wijze is evenwel dat ze meer tijd vargt dan het direct plakken met de was
laag. Bovendien moet zeer zorgvuldig worden gewerkt, wil men het morsen van
de gom, met alle gevolgen daarvan, voorkomen. Het voordeel is, dat de op de
ze wijze geplakte tekst zieh belangrijk steviger aan het kaartmatsriaal hecht
dan bij gebruik van was.
Het fotografisch projecteren van de namen met de Kartolux (Höh und Hahne,
Offenbach) ward reeds in ons vorige artikel genoemd. Dit apparaat wordt met
de hand bediend en vindt, vnlin Duitsland, vrij veel toepassing.
Sen op hetzelfde principe berustend apparaat werd ook in Frankrijk ont-
wikkeld: de Staphograph (I.G.N., Parijs). De opstelling van het kaartblad
is bij dit instrument echter verticaal.
De meest recente ontwikkeling in "de mechanisering van het am brengen van
schrift op kaarten is de toepassing van het automatisch werkende schriftzet-
en plaatsingsapparaatIn plaats dat de mens de toetsen van de schriftzet-
machine hanteert, worden die bestuurd door de code van de ponskaart of van
de ponsbandEvenzo behoeft de machine voor de plaatsing van een woord op
de kaart niet meer door de mens te worden bestuurd, die kan eveneens door
zo'n band mat ponsgaatjes worden gadirigeerd. Er blijven echter twee fasen
in het procas van de beschrijving, die door de mens moeten worden verricht,
-
14 - 25
