het praktisch onderzoek buiten de feitelijke bestudering en uitwerking van het
probleem plaatsEen grondige voorbereiding is van zeer grote betekenisomdat
hierdoor het praktisch onderzoek meer doelgericht kan plaatsvindenHet behoeft
geen betoog dat een aanzienlijke kostenbesparing hiervan het resultaat zal zijn.
De verschillende fasen van een sociaal-geografisch en fysisch-geografisch
onderzoek zullen hieronder in algemene lijnen geschetst: worden. Een en ander
heeft alleen tot doel om enig inzicht te verschaffen in de werkwijze van de geo-
graaf. Vanzelfsprekend zijn er vele Varianten op het onderstaande thema denk-
baar; de methode van onderzoek wordt in eerste instantie aangepast aan de aard
van het onderwerpVoor een meer uitvoerige behandeling van de methodes van
onderzoek wordt verwezen naar de körte literatuur-opgave aan het slot van dit
hoofdstuk
Sociaal-geografisch onderzoek
De gang van zaken bij de bestudering van de relaties tussen de mens en zijn
woongebied is veelal, dat. men bepaalde verschijnselen waarneemt en door ana-
lyse van de waarnemingen tot een algemeen inzicht tracht te komen. In de be-
ginfase van een onderzoek worden allereerst bestaande brennen geraadpieegd
Men bestudeert publicaties over het onderhavige probleem en over soortgelijke
Problemen (vergelijkend literatuur-onderzoek)
Vervolgens worden statistische gegevens verzameid uit bestaande publica
ties van landelijke organisaties (Centraal Bureau voor de Statistiek) en van be-
drijven (jaarversiagen e.d.); ongepubliceerd cijfermateriaal is vaak in grote
hoeveelheden aanwezig in archieven van statistische bureau's, van provinciale
pianologische diensten en soortgelijke instellingenDeze gegevens worden met
behulp van statistische methodes geanalyseerd en met de resultaten van het ver
gelijkend literatuur-onderzoek in een voorlopig rapport samengevat.
De toepassing van statistische methodes in verschillende fasen van het
onderzoek is van grote betekenis. Sociaal-geografische verschijnselen, zoals
spreiding van de bevolking of ontwikkeling van verkeer en vervoer, hebben
immers vrijwel altijd een kwantitatief karakter. "Het bestaan van vele maat-
schappelijke verschijnselen houdt tevens hun met in g in: het nauwe verband
tussen de sociale wetenschappen en de statistiek ligt geheel in de aard der
dingen" (RIJKEN VAN OLSTInleiding tot de sociale statistiek) Wil men deze
verschijnselen bestuderen, dan betreedt men in feite van het begin af aan
statistisch terrein
Bovendien is de sociaal-geograaf door de aard van zijn Studie-object niet
in Staat, zelf experimenten uit te voeren, d.w.z. niet. in Staat om "oorzaken" en
"omstandigheden" te scheppen vanwaaruit de gevolgen bestudeerd kunnen worden.
Hij moet zieh noodgedwongen beperken tot het analyseren van historisch vast-
liggende feiten, die hij door middel van de statistiek kent:.
Tenslotte wordt nog gewezen op de grote praktische waarde van de statistiek:
door toepassing van statistische methodes verkrijgt men een solide basis voor het
nemen van beleidsbeslissingen
Bij een probleem met een sterk landschappelijk aspect, zoals de relatie
tussen het bodemgebruik en de nederzettingsvormen binnen een bepaald gebied,
kan in de beginfase van het onderzoek een waardevoile bijdrage geleverd worden
door de bestudering van (topografisch) kaartmateriaal en door de interpretatie
van luchtfoto's. Vooral de luchtfoto verschaff in körte tijd belangrijke, actueie
informatie over het gebied van onderzoek; VAN WELSENES geeft hiervan een aar-
dig voorbeeld in het Tijdschrift van het K.N.A.G. (1966)
In de volgende fase van het onderzoek gaat de geograaf zelf op päd om ter
plaatse waarnemingen te verrichten. Dit betreff enerzijds het karteten van zieht-
bare (landschappelijkeverschijnselen, zoals het bodemgebruik en de neder-
18 - 22