AMSTERDAM
- HOOFDSTAD?
door A.J. Karssen
DEFINITIE
In veel buitenlandse atlassen wordt regelmatig Den Haag aangegeven als de hoofdstad van ons land,
ook kan men een enkele maal de niet geheel van logika ontblote situatie tegen komen, waarbij zowel
Den Haag als Amsterdam als hoofdsteden worden aangeduid O Toch zal iedere Nederlander ons on-
middellijk kunnen verteilen dat Amsterdam de enige stad in Nederland is die de benaming Hoofdstad
mag voeren. Het blijkt meestal niet eenvoudig om een buitenlander uit te leggen dat niet Den Haag,
als regeringszetel, maar Amsterdam de hoofdstad is
Wat verstaan wij dan onder het begrip Hoofdstad? Zelfs de Van Dale brengt hier geen uitkomst:
hoofdstad: (voomaamste) stad van een land, waar de algemene regering zetelt.
Nu is Amsterdam inderdaad de "voornaamste" stad van het land, hoewel Rotterdam hier als econo-
misch belangrijkste stad mogelijk ook aanspraak op zou kunnen maken. Of anders Den Haag, die
door haar regeringszetel beantwoordt aan het tweede gedeelte van de Van Dale-definitie en op grond
daarvan zichzelf de "voornaamste" kan vinden. Toch gaat de omschrijving van Van Dale voor de
hoofdsteden in de meeste andere landen wel op. Hoewel er landen zijn waar de regering niet zetelt
in de "voornaamste" stad, wordt wel steeds de stad met de regeringszetel als hoofdstad beschouwd.
Dat zal wel de reden zijn, waarom Van Dale het woord "voornaamste" tussen haakjes zet. Men mag
kiezen, al naar gelang de situatie ter plaatse.
Heiaas gaat dit voor Amsterdam niet op. Misschien mag men stellen dat de stad die de regering
huisvest daardoor als vanzelf de voornaamste isHoe dan ook, op deze manier komen we voor
Nederland geen stap verder. Het is daarom dat ik aardigheidshalve het kartografisch päd ben afge-
dwaald naar het historische en aldaar als volslagen vreemdeling merkwaardige zaken tegenkwam.
Ja, zo merkwaardig dat ik boven deze bespiegeling de titel "Amsterdam - Hoofdstad" van een vraag-
teken heb voorzien.
GESCHIEDENIS
In de voormalige Republiek der Verenigde Nederlanden, eigenlijk meer bondgenootschap dan Staat,
kwam een hoofdstad niet te pas.
Het was in 1806, dus tijdens de franse bezetting, dat koning Lodewijk Napoleon, als een van zijn
eerste daden, Amsterdam tot Hoofdstad verklaardeDeze Lodewijk begreep zeer goed de consequen-
tie van zijn besluit: 1808 werd de zetel van het Gouvernement van Den Haag overgeplaatst naar
Amsterdam en in november kwam het wetgevend lichaam voor het eerst, in Amsterdam, bijeen.
Lodewijk trok zelfs de uiterste consequentie door in datzelfde jaar het Amsterdamse Raadhuis als
paleis te vorderen voor zichzelf als staatshoofd (daarvoor woonde hij in Utrecht)Slechts in de
körte periode van 1808 tot 1814 (eigenlijk maar tot 1810: inlijving bij Frankrijk) is Amsterdam per
definitie een echte hoofdstad geweest, terwijl Amsterdam binnen het Keizerrijk van Napoleon "derde
stad" was
16
KB 19
