odngefasrkcwb j zt
aesgborn
xiewaM's
VOOR DE JONGEREN:
VOORGEZET SCHRIFT OP K A AR TEN I)
A.H. Verroen
Bij het aanbrengen van de teksten op kaarten wordt tegenwoordig vrijwel algemeen vöörgezet schrift
gemonteerd. Om dit te verkrijgen maakt men gebruik van de zetterijen die ook boeken, tijdschriften
e.d. zetten en drukken. Daarnaast heeft men sinds enkele jaren echter ook de beschikking Over
fotografische zetapparatuur, wat in veel gevallen voor kartografisch werk nog beter voldoet.
Voor een goed samenspei tussen zetter en kartograaf is het echter nodig dat de kartograaf de vak-
termen van de typograaf (zetter) verstaat om zijn wensen goed kenbaar te kunnen maken. In de
typografie worden op de eerste plaats geen millimeters als maateenheid gebruikt maar typografische
punten, waarover later meerBovendien bestaat in de typografie vanouds een uitgebreid vakjargon
voor de interne kommunikatieU begrijpt dat een nadere bestudering hiervan voor de moderne karto
graaf onontbeerlijk is geworden.
Vroeger, toen de kaarten nog algemeen door graveurs en tekenaars van tekst voorzien werden, was
een dergelijke kennis niet nodig. De graveurs en tekenaars beheersten de meest gebruikte soorten
letters, zoals: rechte, cursieve en "draadletterswaarbij de maten werden aangegeven in milli
meters Deze lettersoorten waren langzamerhand bij traditie aanvaard in alle kaarten en stonden de
laatste decennia nogal verwijderd van de moderne boekletters Zij waren immers nog verwant aan
de achttiende-eeuwse Bodoni-letterswaarover verderop meer verteld wordt.
Handgetekende letters van
de oude Topografische kaarten
Het leren tekenen van letters in kaarten vereiste, naast een grote aanleg en gevoel, bovendien een
zeer intensieve oefening. Het voordeel van de handbeschrifting is ongetwijfeld dat de teksten meer
aangepast kunnen worden aan de tekening; soms werd de kaart er een waar kunstwerk door. Vooral
op veel oude kaarten is het een lust om het vakmanschap van de graveur/kartograaf te bewonderen.
Bij handgetekende beschrifting is er bovendien geen kans op dat de letters of woorden tijdens de
verdere behandeling van het origineel loslaten en verdwijnen. Daarom wordt handbeschrifting nog
wel toegepast; bij zeekaarten bijvoorbeeldomdat het verdwijnen van een naam of ondieptecijfer
hier immers rampzalige gevolgen zou kunnen hebben.
KB 19
23
