ABCDEFGHI abcdefghijk
ABCDE abcdef
MANUTIUS groote kennis geacht
ABCDEF abcdef Futura
INTO TYPE is a problem which the earliest
INTO TYPE is a problem which the earliest
De "schreefloze" letters, in het duits "Grotesk" genoemd, ontstaan omstreeks 1830 eveneens in
Engeland en worden uiteraard gekenmerkt door het ontbreken van de schreven. Meestal komt nog
een zeer geringe dik-dun tekening voor die op het eerste gezicht nauwelijks te zien isDeze letter-
soort is tegenwoordig zeer gewild, ook in boeken en kaarten, ofschoon tegen dit laatste nogal eens
geprotesteerd wordt. Om enkele zeer bekende typen te noemen: Nobel (1929), Gill (1938), Spartan
(1951)Akzidensk Grotesk (1955)Folio (1957)enz. De magere variatie van deze letters, vooral
van de Nobel, is haardun en wordt in tekenaarskringen daarom wel met "draadletters" betiteld.
Nobel
Gill
Akzidensk Grotesk
Folio
Door de uitvinding van de fotografie en de litografie omstreeks 1800 (zie Kaartbulletin 6) ontstonden
opeens nieuwe mogelijkheden in de druktechniekwaardoor allerlei getekende fantasieletters een
kans kregen, zoals open en schaduwlettersOmstreeks de laatste eeuwwisseling werden zelfs de
meest extreme lettervormen gebruikt, waaronder wanstaltige Produkten van litografen zonder enige
typografische scholing. Voor reklamedoeleinden werden later ook betere fantasieletters ontworpen,
die tegenwoordig nog veel gebruikt worden, maar voor kaarten niet zo geschikt zijn. We laten ze
hier dan ook buiten beschouwing.
Omstreeks 1850 werden de lettergietmachines uitgevonden en daarvoor werden vooral in deze eeuw
talrijke nieuwe lettertypen ontworpen. De middeleeuwse en romeinse lettervormen dienden vaak tot
voorbeeld (de zogenaamde Revivals)zoals uit veel namen wel blijkt: Hollandse Mediaeval (1912)
Romulus (1931), Times New Roman (1932), Caslon, Baskerville e.d.
Romulus
Tenslotte wil ik nog wijzen op de mode in de typografie; opeens wordt een nieuw lettertype door
iedereen geprezen om z'n fraaie vormen, zijn grote leesbaarheid in boeken of titels, maar vooral
vanwege z'n moderne indruk. Er ontstaat dan een grote vraag naar zo'n lettertype en andere giete-
rijen proberen snel met een soortgelijk lettertype een graantje mee te pikken van de grote vraag.
Het gevolg hiervan is dat er opeens enkele nagenoeg dezelfde lettertypen verschijnen met geheel
verschillende namen. Als modern voorbeeld noem ik de Folio, de Univers, de Helvetica en de
Akzidensk Grotesk die o.a. in de a kleine verschillen vertonen, maar eigenlijk hetzelfde karakter
hebbenOok de oudere Futura (1927) en de Spartan (1951) vertonen deze overeenkomsten.
Wegligging en de plaats van het zwaartepunt Spartan
Men moet zieh daarom niet te veel laten verwarren door de vele namen van lettertypesmaar trachten
de soorten te herkennen aan de hierboven genoemde detailsOp de eigenschappen die in kaarten van
belang zijn komen we in een volgend artikel terug.
Literatuur Letters - Dr. H.D.L. Vervliet - AO 1225, IVIO
Amsterdam (1968)
Boekkunst en Grafiek - Jan Poortenaar - Amster- Monumenten der Boekdrukkunst (5 deeltjes) -
dam' N.V. Drukkerij Trio, Den Haag 1950)
KB 19 27
