temperatuur en druk; losse, onverharde Sedimenten kunnen op natuurlijke wijze, b.v. door kalk uit
het grondwater, verkit worden. De afzettingen van moeilijk oplosbare gesteentefragmenten noemt
men mechanische Sedimenten of gruisgesteenten: zand, grind, klei. Door verkitting ontstaan hier-
uit conglomeraten, zandsteen en kleisteen. Verder onderscheidt men chemische Sedimenten, welke
gevormd worden uit Stoffen, die in oplossing meegevoerd zijn: steenzout, gips, kalk. Een derde
groep Sedimenten is van organische oorsprong: rif- en schelpkalkensteenkool, aardolie.
Stollingsgesteenten en Sedimenten kunnen na verloop van tijd onder de invloed van hoge temperatuur
en druk volledig omgezet worden. Dit proces (metamorfosevindt diep in de aardkorst plaats; door
de hoge druk ontstaat vaak een typische gelaagdheid in het gesteente. Belangrijke metamorfe ge-
steenten zijn gneis (ontstaan uit graniet), kwartsiet (uit zandsteen), lei (uit kleisteen) en marmer
(uit kalksteen)
De samenhang tussen de vorming van verschillende soorten gesteenten kan als een kringloop voor-
gesteld worden. Het uitgangsmateriaal is vloeibaar magma, waaruit door afkoeling stollingsge
steenten ontstaan. Als deze aan het oppervlak treden, worden ze blootgesteld aan de vernielende
werking van weer en wind. Ze vallen uiteen en worden in brokstukken of in oplossing door strömend
water meegevoerd. Eiders vormen zieh hieruit afzettingen, die onder hoge druk en temperatuur in
metamorfe gesteenten kunnen overgaan. Uit waarnemingen heeft men afgeleid dat deze op hun beurt
door het magma opgenomen kunnen worden.
oplossing
verwering
druk, temperatuur
afkoeling
absorptie
magma
stollingsgesteenten
metamorfe gesteenten
mechanische Sedimenten
organische Sedimenten
chemische Sedimenten
Het gesteente van de aardkorst kan ook bestudeerd worden naar de uiterlijke vorm, waarin het op-
treedt. Van de stollingsgesteenten werd reeds meegedeeld dat ze voorkomen als geweidige, niet
gelaagde massa's of als cylindervormige aders of gangen tussen de aardlagen. Het kenmerkende
van Sedimenten is hun gelaagdheid, welke een gevolg is van de afwisselende afzetting (bezinking)
van grovere en fijnere componenten. Deze gelaagdheid wordt door aardkorstbewegingen vaak in-
grijpend verstoord. De aanwezigheid van afwijkingen in de oorspronkelijke stand van de aardlagen,
zoals breuken en plooien, is voor de bestudering en verklaring van oppervlakte-vormen van grote
betekenis
Het resultaat van het onderzoek der aardkorst vindt men vastgelegd in de geologische kaart. Een
dergelijke kaart verschaft gegevens over de samenstelling van het gesteente (lithologie) over de
ouderdom van het materiaal (Chronologie) en over de struetuur van de aardlagen (tectoniek) De
struetuur wordt meestal verduidelijkt aan de hand van dwarsprofielen d.w.z. verticale doorsneden
door de aardkorst.
Endogene en exogene krachten
De krachten en Processen, waardoor vormveranderingen van de aardkorst en het aardoppervlak
veroorzaakt worden, kan men onderscheiden in endogene of inwendige krachten en exogene of
12
KB 20
