PANORAMAKAARTEN een misdeeld gebied.
A. Ras
De Produkten van de hedendaagse kartografie vormen een zodanig onderdeel van onze samenleving dat zij
eigenlijk niet meer weg te denken zijn. Op overzichtelijke en duidelijke wijze wordt de informatie gepre-
senteerd en door ons als vanzelfsprekend aanvaard. We zien er eigenlijk niets bijzonders aan. Bekijken
we daarentegen een kaart uit bijv. de 17e eeuw, de z.g. gouden eeuw, ook van de kartografie, dan krij-
gen we een ander gevoel. Bij aandachtige beschouwing verliezen we ons al snel in details en wordt onze
aandacht gevangen gehouden door de vele versieringen en afbeeldingen, die op het kaartbeeld zijn aan
gebracht. De barokke cartouches, de opdrachten, de wapens, de afbeeldingen van Steden en dorpen,
schepen, mensen en dieren en de fraaie kalligrafie der inschriften, dit alles verdringt zieh om de aan
dacht op te eisen. En al heel gauw krijgen we de gedachte, jammer dat dit nu niet meer wordt gemaakt 1
Ja, de kaarten, die we heden ten dage vervaardigen worden nog altijd met de hand gemaakt, maar daar
houdt ook iedere overeenkomst met vroeger mee op. De kaart van vandaag is een gebruiksvoorwerp en
alleen de zakelijke inhoud wordt beoordeeld. Op bruikbaarheid, op betrouwbaarheid, enfin, noem maar op
in deze technische tijd. Zelden wordt een kaart door de gebruiker gezien als een waardevol cultuurbezit
De meeste, zo niet alle, karteringsdiensten zijn overheidsinstellingenDe taken, die deze instellingen
hebben t.a.v. de hedendaagse samenleving zijn enorm groot. De Produkten, die zij vervaardigen moeten
derhalve op die taken ingesteld zijn. Ruimte en middelen om nog eens een paar van die "antieke" kaarten
te maken ontbreken helaas, hoewel de mogelijkheden zeer zeker aanwezig zijn.
Wij mögen ons dan ook zeer gelukkig prijzen met het bestaan van een unieke figuur in de wereld der heden
daagse nederlandse kaartmakers. Ik bedoel hiermee de amsterdamse kartograaf F.W. Michels, maker van
verschillende PanoramakaartenMaar niet alleen met hem. Ook de mensen, die hem uitnodigen om een
"Panoramakaart" van een groot of een klein stuk Nederland te vervaardigen en hier grote bedragen voor
overhebben, moeten we dankbaar zijn.Want zij zijn de hedendaagse "van der Hem's" 1). Of onze hui-
dige tijd eeuwen later ook ddn van de rijkste perioden van onze vaderlandse historie genoemd zal worden
wil ik in het midden laten, een feit is echter dat door deze mensen, kartografen zoals Michels in Staat
zijn prachtige kaarten te maken. Aanschouwing van deze kaarten roept herinneringen op aan lang ver-
vlogen tijden, maar geeft tevens een zeldzame weergave van het hedendaagse landschap.
De "antieke" kaarten geven een schitterende afspiegeling van het leven en werken in vroeger tijden.
Originelen zijn Schaars en peperduur, niet te betalen voor een gewoon mens en er zijn zelf maar betrek-
kelijk weinig bibliotheken, die op collecties van betekenis kunnen bogen. Het huidige landschap onder-
gaat momenteel zeer snel grote veranderingenIn de toekomst zullen de hedendaagse beeidende kaarten
voor de dan levende mensen net zo interessant zijn als nu de "antieke" kaarten voor ons. Er worden
echter bij hoge uitzondering van onze tijd zulke beeidende kaarten gemaakt. Als ze worden gemaakt dan
gebeurt dat in zeer kleine oplagen.Edn en ander zou in de toekomst weer betekenen, dat ook dan zulke
kaarten praktisch nergens te zien en voor praktisch niemand te koop zouden zijn.
Nu rijst de vraag, of wij hier momenteel voldoende aandacht aan besteden. Zouden wij - en daarbij denk
ik toch ook wel even aan onze overheden - er niet voor moeten zorgendat er meer en grotere aantallen
van dergelijke kaarten gemaakt worden, zodat ons nageslacht het, wat onze tijd betreft, een beetje
makkelijker krijgt?
1) Rijke patricidr, levende in de 17e eeuw, die voor eigen rekening kunstenaars uitzond om topo-
grafische tekeningen te maken.
(toelichting bij de kaartfragmenten op blz. 18)
16
KB 20
