DE NEDERLANDSE ZEEKAART (I)
J. Schokkenkamp
V. 5 .aSedert de mens zieh op het water waagde, hetzij in de kustgebieden, hetzij verder van het
vasteland verwijderd, zag hij de noodzaak in over gegevens te beschikken, welke hem bij het
orienteren konden helpen, het meest geschikte vaarwater te kiezen en gevaren te vermijden. Op
allerlei wijzen is hem dat in de loop der tijden en steeds beter gelukt door middel van kust- en
landbeschrijvingen en later met behulp van kaarten en steeds betere instrumentenDe aansporing
tot zeekaarten maken is groter dan voor het land, omdat op zee een gids nog moeilijker te krijgen
is en het zeeoppervlak op zieh zelf geen mogelijkheid tot orienteren biedt.
Bij alle zeevarende volken, hierbij ons beperkende tot die van het Middellandse Zeegebied, bestond
vöör dat de getekende kaart verscheen, de zogenaamde leeskaart een routebeschrijving met af-
beeldingen van de kust, een beknopte zeemansgids (Zie V. 5.jlaatste alinea) De Grieken noem-
den dergelijke kustbeschrijvingen periploi, de Byzantijnen stadiasmen, de Italianen
portolani 1)*, de Portugezen roteiro's de Fransen routiers de Engelsen rutters^). in
het Nederlands werd zo'n kustbeschrijving C a erte van der Zee genoemd. (1)*
In een later Stadium van de ontwikkeling van de zeevaartkundebijv. door de uitvinding van het
kompas in de 12de eeuw, ontstonden omstreeks 1300 getekende kaarten, ontworpen met behulp van
in de leeskaarten gegeven koersen en afstanden en aangeduid door namen als pinax, tabula,
carta, Charten paskaart; de laatste naam omdat men met behulp van een passer en een
grafische schaal en op de kaart getekende kompasrozen afstanden kon meten en vaarroutes uit-
zetten. (2)
V.5.b. De zeekaart dient, voor zover betreft het zeegedeelte, een beeld te geven van de diepten
der wateren in een voor de zeeman passende vorm. De nauwkeurigheid waarmede dit ten behoeve
van een veilige scheepvaart dient te geschieden, houdt onder meer verband met de maximum diep-
gang van schepen, terwijl ook rekening dient gehouden te worden met de diepte, waarop onderzee-
boten kunnen opereren. De scheepvaart en daardoor het personen- en goederenvervoer, de handel
en de visserij zouden in grote moeilijkheden geraken, indien de gezagvoerder niet meer over zee
kaarten zou beschikken; nog afgezien van de grote waarde van de kaarten voor het leven van de
scheepsbemanningen
"Een schip, dat met lading onderweg is naar een land, waarvan de kusten op betrouwbare wijze zijn
gekarteerd, behoeft een lagere verzekeringspremie voor de lading te betalen, dan wanneer het die
lading moet brengen naar kusten, die minder betrouwbaar in kaart zijn gebracht. De verzekerings-
premies drukken op de prijs, die men voor de ingevoerde goederen moet betalen, in het land van
bestemming, zodat de betrouwbaarheid van een zeekaart rechtstreeks op het prijspeil inwerkt"
Het komt voor, "dat de scheepvaartmaatschappijen weigeren goederen te verschepen naar gebieden,
waarvan de kusten en toegangen onvoldoendeof in het geheel niet in kaart zijn gebracht. Dit kan
dan de openlegging van minder ontwikkelde gebieden ernstig vertragen"Vandaar dan ook, dat
indertijd de kartering van de wateren van de Oostindische Archipel het grootste deel uitmaakte van
de werkzaamheden van onze hydrografische opnemingsdienst en dat na de tweede wereldoorlogde
kartering van westelijk Nieuw-Guinea al spoedig gevolgd werd door die van de aangrenzende zuide-
lijke zeestrook, tot 1962.
1)* Zie de "voetnoten" op blz14.
(l)*Zie de "aantekeningen" op blz. 12.
6
KB 21
