De bestudering van het relief
Het relief van de aarde wordt voor wat betreft het zeegedeelte bestudeerd door de oceanograafHoewel het
onderzoek van het zeebodemrelief voldoende stof levert voor een uitvoerige beschouwing, kan hieraan thans
geen aandacht worden bester We zullen ons beperken tot een körte bespreking van het relief van het land-
oppervlak, dat zoals eerder erd vermeld, tot het studieterrein van de geomorfoloog behoort.
Het onderzoek en de bestudering van het relief geschiedt voor een belangrijk deel in het terrein. De eerste
fase van het onderzoek bestaat uit het waarnemen en beschrijven van de verschillende vormen. Vervolgens
worden de waarnemingsgegevens geanalyseerd en gei'nterpreteerd met het doel de wording, de verspreiding
en de samenhang van de vormen te verklaren.
Het waarnemen en beschrijven van de vormen wordt aangeduid met het begrip morfografie; geschiedt deze
beschrijving op een kwantitatieve basis (het vastleggen van vormen in maat en getal) dan spreekt men van
morfometrie. Zowel de morfografische, als de morfometrische methode maakt gebruik van kaarten en
luchtfoto's naast de veldwaarnemingen. De betekenis van kaarten voor het onderzoek van het relief zal
later afzonderlijk aan de orde worden gesteld; de verschillende manieren waarop het resultaat van het
onderzoek grafisch en kartografisch wordt weergegeven (profielen, blokdiagrammen, reliefkaarten en
geomorfologische kaarten) zullen dan tevens worden behandeld.
De bestudering van de uitwendige vormen van het aardoppervlak 1s echter niet voldoende voor het verkla
ren van de genese en de verspreiding van het relief. Het is van grote betekenis dat ook de inwendige bouw
en het materiaal waaruit de reliefvormen zijn opgebouwd, nauwgezet worden onderzocht. Verder dient in
samenhang hiermee te worden nagegaan welke processen werkzaam zijn of werkzaam zijn geweest.
Bij het geomorfologisch onderzoek kan in vele gevallen de methode van het vergelijken met eiders waarge-
nomen (en reeds verklaarde) verschijnselen met succes worden toegepast. Voor een juist begrip van de
verschijnselen in een eertijds vergletscherd gebied (Vogezen) zal men door eigen aanschouwing of uit de
literatuur kennis dienen te nemen van de verschijnselen in een gebied waar de glaciale Processen nog in
volle gang zijn (Spitsbergen)Bij het gebruik van deze methode gaat men uit van de veronderstelling dat
destijds (in de Vogezen) de verschillende Processen op dezelfde wijze werkzaam waren als thans (op Spits
bergen). In de geomorfologie en geologie is dit z.g. actualiteitsprincipe algemeen aanvaard; men neemt aan
dat de geschiedenis van de aardkorst en de vormenwereld op dezelfde krachten en processen berust, die
wij ook thans waarnemen en kennen.
De beschrijving van het relief
Het relief van het aardoppervlak kan zonder nadere verklaring van de ontstaanswijze op zuiver morfogra
fische gronden in een aantal vormen en typen worden onderscheiden. Deze wijze van waarnemen en vast
leggen is - in de vorige eeuw - vooral gegroeid vanuit de behoefte aan een militaire terreinleer. Pas na
1900 werd hieraan een nieuwe dimensie toegevoegd door de ontwikkeling van de geomorfologie tot een mo
derne wetenschap, welke door het doen van waarnemingen en proefnemingen tracht te komen tot een verkla
ring van het waargenomene en tot een vastlegging van wetmatigheden.
Wellicht de oudste morfografische indeling is het onderscheid naar de absolute hoogteligging boven
zeeniveau in: laagland 0 - 200 m
Dit onderscheid is echter weinig bruikbaar voor de beschrijving van de werkelijke situatie. Het zal een
ieder duidelijk zijn dat een niet met dalen doorsneden plateau op 1000 m boven zeeniveau bezwaarlijk als
heuvelland
middelgebergte
hooggebergte
500 - 1500 m
boven 1500 m
200 - 500 m
KB 22
15
