OVER GEOGRAFIE EN KARTOGRAFIE (VI)
HET GEBRUIK VAN KAARTEN
DrsP.W. Geudeke
Inleiding
Het reli'öf van de aarde vormt een zeer belangrijk onderdeel van het fysisch milieu en verdient daarom de
volle aandacht van de geograaf. Voor wie zieh na de voorafgaande behandeling van enkele algemene vraag-
stukken met betrekking tot het relief, verder wil verdiepen in de krachten en Processen die het gelaat der
aarde vormen en veranderen bestaan er eenvoudige, goed leesbare publicaties o.m. van DURY en ZONNE-
VELD (zie literatuuropgave). Het resultaat van deze natuurlijke Processen in onze directe omgeving, d.w.z.
Nederland en omliggende gebieden, wordt duidelijk beschreven door VISSCHER en ZONNEVELD (zie litera
tuuropgave)
Een meer uitgebreide verklaring van het relief in zijn totaliteit en een nadere bezinning op de relatie tussen
reliSfnatuurlijk landschap, fysisch milieu en menselijke bestaanswijze zal zeker in een volgende aflevering
ter sprake komen. Voordien lijkt het echter nuttig - mede met het oog op de titel van deze artikelenreeks -
de betekenis van kaarten voor het geografisch onderzoek en in het bijzonder voor de bestudering van het re
lief te bezien.
Kaarten vormen in de eerste plaats een rijke bron van informatie tijdens het onderzoek en kunnen met recht
een stuk gereedschap in de handen van de geograaf worden genoemd. MILLER spreekt zelfs van een gehele
gereedschapskist: "I referred to the map as a tool; in reality it is a whole bag of tools containing more in-
genious devices than a boy scout's knife, and if properly used it will open almost any geographical problem".
Hierbij komt in de tweede plaats de belangrijke funetie van kaarten als middel voor het weergeven en over-
dragen van het resultaat van het geografisch onderzoek. In Open Kaart (zie KB8, p. 4) stelt ORMELING:
"Elk geografisch onderzoek begint met een kaart en eindigt met een kaart. De inhoud van het kartografisch
eindproduet is dikwijls een goede maatstaf voor de kwaliteit van het onderzoek.
De verschillende methodes voor het gebruik van kaarten door de geograaf worden uitvoerig behandeld in het
nog niet overtroffen, welbekende "Maps and diagrams" van WILKINSON en MONKHOUSE. Een goede hand-
leiding voor het gebruik van kaarten bij de bestudering van het relief en het fysisch milieu vormt het werk
van MILLER "The Skin of the Earth" (zie literatuuropgave).
In deze en de volgende aflevering over het gebruik van kaarten zal niet getracht worden om de inhoud van de
ze publicaties te behandelen. Deze zijn - ook al door de vele instruetieve afbeeldingen - zelf het bestuderen
waard.
Het onderstaande dient meer als een indeling en kanttekening waarbij we eerst enkele algemene vragen met
betrekking tot kaarten zullen bespreken: de behoefte aan kaarten, de wereldkaartproductie, het gebruik van
luchtfoto's. Daarna zullen we nagaan op welke wijze de kaart in de verschillende fasen van het geografisch
onderzoek wordt gebruikt: de kaart als informatiebron, kartometrische Problemen, reliefanalyse met behulp
van kaart, vastleggen van onderzoeksresultaten in kaartvorm, e.a.
Wat is een kaart?
Over deze vraag wordt in de literatuur, en eiders, veelvuldig en veelal vruchteloos gediscussieerd. Om de
betekenis van kaarten voor het geografisch onderzoek duidelijk te maken is een körte omschrijving van het
begrip kaart echter onmisbaar.
Een kaart kan meetkundig worden gedefinieerd als een weergave op uniforme schaal in de vorm van punten
en lijnen van het beeld van het aardoppervlakte dat men verkrijgt door het terrein verticaal, d.w.z. door
KB 23
19
