ZWARTE KUNST: SCHRIFT PLAKKEN OP EEN GRAVÜRE
Wanneer men met een graveerlaag werkt waarvan alleen längs fotografische weg een positief verkregen
wordt, is men wel gedwongen om de beschrifting op dit positief aan te brengen. Het graveren van tekst
wordt immers nauwelijks toegepast en andere mogelijkheden waren er niet bij een gravure.
Het positief is door de Schriftmontage evenwel meteen ongeschikt geworden als eindorigineel voor de druk-
kerij en moet längs fotografische weg weer omgekontakt worden tot een gaaf eindorigineel.
Alles bij elkaar een kostbare en tijdrovende procedure, speciaal wanneer het om een eenvoudige kaart van
groot formaat gaat, waarvan soms alleen enkele lichtdrukken gemaakt worden.
Het blijkt nu echter mogelijk om de tekst meteen op de gravure aan te brengen en dan een fotografische af-
druk te maken, waarbij zowel de lijnen als de teksten diepzwart overkomen. Dit positief is daardoor meteen
geschikt voor het drukken en betekent dus een flinke besparing op tijd en kosten.
De positieve tekst kan zowel zwart getekend worden als geplakt met strippingfilm. Voor de graveerlaag
moet een roodachtige laag gebruikt worden (Stabilene). Zwart of groen voldoen niet.
De clou van deze "toverkunst" moet gezocht worden in de gebruikte kontaktfilm. Hiervoor kan namelijk al
leen een zogenaamde autopositieve filmsoort gebruikt worden: bijvoorbeeld Kodagraph autopositieve film
EA 4 of Cronaflex, Direct Positive Film. Deze filmsoort werd in de fabriek reeds gedeeltelijk voorbelicht
en wordt zwart wanneer we zonder belichting ontwikkelen. Bij een nieuwe belichting treedt er een merkwaar
dig effect op, dat een afbraak van de aanwezige zwarting veroorzaakt. Het gevolg is dat niet de belichte de-
len, maar juist de beschermde partijen bij het ontwikkelen zwart zullen worden.
Wanneer echter te lang belicht wordt, zal nogmaals omkering plaatsvinden en is het resultaat gelijk aan
normale film.
Bij juiste belichting kan hierdoor van een positief origineel direct een positief kontakt gemaakt worden en
omgekeerd van een negatief (of gravure) weer een negatiefAangezien de roodachtige graveerlaag niet alle
licht tegenhoudt zal dit omkeringsverschijnsel bij längere belichting weer teniet gedaan worden. Wanneer
nu op die graveerlaag zwarte tekst of Symbolen aangebracht werden is het zaak om de belichtingstijd zolang
te kiezen dat het licht wel door de graveerlaag op de film inwerkt maar er geen omkering meer plaatsvindt
bij de gegraveerde lijnen. Opgeplakte zwarte tekst zal het licht altijd tegenhouden en komt dus door de oor-
spronkelijke voorbelichting zwart over, waarmee deze "toverkunst" verklaard is.
Er is echter öön moeilijkheid aan verbonden: hoe korrigeren we onze lijnen? Wanneer daarvoor een te Ster
ke dekking gebruikt wordt, zoals met een zwarte inktsoort, zal die korrektie evenals het schrift natuurlijk
volledig overkomen op het positief. Er moet dus een afdeklaag gebruikt worden die dezelfde lichtremmende
eigenschappen heeft als de graveerlaag. Keuffel and Esser heeft daarvoor een speciale stift (Audivisual
projection 30.4420 red) beschikbaar die fotografisch uitstekend voldoet. Voor lijnkorrekties is deze stift
goed bruikbaar, maar een nadeel is z'n wasachtig karakter zodat vlekken ontstaan en overdracht plaatsvindt
op handen, modellen en originelen. Ook nieuw gegraveerde lijnen worden daardoor onscherp.
Wanneer het korrektieprobleem afdoende wordt opgelost is deze methode uitstekend bruikbaar en kostenbe-
sparend. Een bijkomend voordeel is nog dat door het kleinere aantal (1 i.p.v. 3) fotografische omkeringen
een grotere maatzuiverheid bereikt wordt.
A. V.
(Zie ook Geodesia nr. 7-8, 1969: S.C. Hoos, Een sensationele vorm van kaartreproductie)
AANVULLING 4 OP DE LEDENLIJST IN KAARTBUI
Nieuwe leden
Mevr. J.P. Bakker - Dr. Kuyperlaan 12 - Huizen
Ir. E.R. Bosman - Menno ter Braaklaan 219 - Delft
J. J. Dekker - Grote Rozenstraat 64 - Groningen
J.C.M.F. Hans - Texasweg 32 - Hoogvliet
S.C. Hoos - Werumeus Buninglaan 9 - Waddinxveen
A.M. Huber - Buitentuinen 29 - Den Haag
O. Kooij - Kapteynlaan 21 - Utrecht
E. Moen - Tormentil 58 - Arnhem
G.M.M. Rossenaar - Van Roozendaalstraat 39 -
Opmeer (N.H.)
Mej. A. J. Schaaps - 3e Weteringdwarsstraat 8 -
Amsterdam
K. Slooten - Donker Curtiusstraat 103 - Hoogezand-
Sappemeer
Mej. O. Snellen - Nolensstraat 10 - Amsterdam
J.P. Tomeij - P. van Vlietlaan 43 - Rijswijk (Z.H.)
J.P. Wiegmans - Pres. Kennedylaan 749 - Amster
dam
Dienst Publieke Werken - Vierhoekstraat 49 - Oss
(postbus 121)
ETIN 18
J. de Boer - Ilperveldstraat 145 - Amsterdam
M.L. Brittijn jr. - Meidoornstraat 13 - Leiden
J. Eekhof - Hyacinthstraat 61 - Groningen
J.P. Heerema - Heerdlaan 28 - Bennekom
J.G. ten Houten - Wagenaarstraat 25^ - Amsterdam
Ir. A. J. Kers - Rembrandtkade 266 - Rijswijk (ZH.)
CKoop - Ten Hovestraat 58 - Den Haag
M. Onderwater - Prins Mauritslaan 110 - Overveen
J. Russchen - Vaart O.Z. 8 - Donkerbroek (Fr.)
R. van Rijn - Parallelweg 4 - Glimmen (Gr.)
K. van Slochteren - A.P. Fokkerstraat IIa - Gro
ningen
A. J. Smit - Kerkstraat 32 - Amsterdam
C.J. Snabiliö - Wilhelminastraat 25 hs - Amsterdam
A. L.R. Tjon Tarn Sin - Vrolikstraat 189 hs - Amster
dam
A. J. de Wit - Schoemekerstraat 7 - Oirschot
Provinciale Pianologische Dienst van Noord-Holland
Zijlweg 245 - Haarlem, Overveen
Afd. Agrarisch onderzoek van het Kon. Instituut voor
de Tropen - Mauritskade 63 - Amsterdam
KB 22
5
