Degenen die deze vragen bevestigend beantwoorden, redeneren gewoonlijk dat academici door hun grotere
intelligentie en ontwikkeling beter dan veel anderen in staat zouden zijn tot zulk denken. En dat de kennis
en de hoge maatschappelijke positie van menig academicus hem in het bijzonder tot een gevaar kan maken
voor zijn medemensen. De chemicus die gifgas maakt tegen Zigeuners, joden, vietnamezen past weliswaar
in het plompste betoog, maar hij bestaat. En echt niet alleen in Duitsland of Amerika.
Natuurlijk, ieder mens, en niet alleen een academicus, is verantwoordelijk voor zijn daden. Maar slechts
weinigen zullen willen betwijfelen dat macht die verantwoordelijkheid vergroot. Natuurlijk is het goed weten-
schapsmensen ervan te doordringen dat hun wetenschap en techniek wel en wee van mens, plant en dier be-
invloeden. Anders gezegd: dat een uiterste eerbied en voorzichtigheid geboden is tegenover alles (voorlopig
tot en met de maan) wat wij in beheer schijnen te hebben gekregen. Meer dan ooit is wetenschap een dode-
lijke bedreiging, althans een tweesnijdend zwaard. Van de ongeveer dertienhonderd hogere planten die de
Nederlandse flora geen honderd jaar geleden nog telde, is nu meer dan de helft verdwenen of vrijwel ver-
dwenen. Dit is te danken aan onkruidbestrijdingsmiddelen, en aan kunstmest, landbouwmachines, kanalise-
ringen, ruilverkavelingen enz. De volgende dieren zijn in Nederland bedreigd: aalscholver, adder, beek-
forel, blauwe kiekendief, bruinvis, buizerd, das, dwergstern, grauwe kiekendief, groene kikker, grote
stern, hamster, havik, kerkuil, lepelaar, ooievaar, otter, rivierkreeft, sperwer, steenuil, zeehond. Ik
noem hier maar enkele bekende voorbeelden. Het zijn er meer dan honderd.
En voor de minnaars van alles wat groeit en bloeit: als er geen wonder gebeurt, zijn de volgende planten
over tien jaar in Nederland uitgeroeid: akelei, alle wilde orchideehn, boslathyrus, bostulp, engels gras,
gele monnikskap, gentianensoorten, herfsttijloos, jeneverbes, kievitsbloem, koningsvaren, maretak,
marjolein, muurbloem, narcis, peperboompje, slangenwortel, sleutelbloem, vogelmelk, wilde anjersoor-
ten, wilde hyacint, zonnedauw, zweedse kornoelje en vele andere. (Vergelijk boek 15 in de bibliografie
De Nederlandse geodeet helpt bij wegenaanleg, ruilverkavelingen, bedijkingen: van oudsher godsvruchtige
werken, maar is dat meer dan een halve troost als we het zoveelste karakteristieke landschap zien ver-
dwijnen? Uiteraard zijn zulke activiteiten doodonschuldig vergeleken met die van andere geödeten die,
bewust of onbewust, werken aan luchtvaartkaarten voor napalmbombardementen. Waar begint de slechtheid?
Waar verlaat men, ongemerkt soms, het bekende smalle päd? Volgens een bepaalde redenering is de ver
antwoordelijkheid voor de huidige Amerikaanse oorlogsmisdaden groter bij een ingenieur van Dow Chemical
dan bij een lector in de cartografie die weigert een gülden aan de medische hulp voor Vietnam te geven.
Hier staat tegenover dat Dow Chemical (misdadig napalm producer voor wie het niet weet) ook onschuldig
magnesium voor de grafische industrie maakt. En dat een Dow ingenieur (of arbeider) zijn medeplichtigheid
alleen kan beöindigen door zijn broodwinning op te geven, terwijl een ander (zoals ik) zijn geweten kan süs
sen met handtekeningen, een enkele demonstratie en wat geld, zonder zijn eigenlijke morele plicht te doen.
De vraag is uiteraard, bij al deze Verschrikkelijk Moeilijke Dingen, waar de grens ligt. Bij het doodspui-
ten van de blauwe kiekendief en de wilde orchideeSn, bij het verpesten van het Geestmerambacht, het ver-
zieken van de Waddenzee? Of pas bij het braden van een miljoen vietnamezen (arabieren, israelihrs, chi-
nezen, amerikanen)
Dat moet iedereen voor zichzelf uitmaken, heet het dan slijmerig en ontwijkend. Dat is maar tot op zekere
hoogte waar. We moeten onszelf en anderen (zelfs al zijn het chinezen of koolwitjes) wel degelijk bescher-
men tegen mensen die geen enkele grens zien en geneigd zijn zonder enig bedenken (of met enig bedenken)
alles uit te roeien wat ze in een bepaalde economische of politieke context niet gelegen komt.
Ik vind het godslasterlijk hele diersoorten uit de schepping te verwijderen. Dat is in aanleg de hoogmoedige
en trieste geestesgesteldheid van de Endlösung. Ik vind het droogleggen van de Waddenzee een werk van
de duivelEn de moordenaars met de bokkepoten vindt men bij zulke werken ook achter de theodolieten.
8
KB 25
