zware taak een kaartwerk van een dergelijke omvang en complexiteit te produceren met redelijke kans op
succes kan worden aangevat. Er dient een ruim reservoir aan wetenschappelijke mankracht aanwezig te
zijn om voor de bewerking der verschillende deelgebieden de meest bekwame specialisten te kunnen aan-
trekken.
3e De kartografische zowel als de grafische techniek dient zodanig ontwikkeld te zijn, dat zij tegen de ho-
ge eisen, die het produceren van een nationale atlas stelt, zijn opgewassen. In niet weinig landen is de
ambitieuze onderneming een nationale atlas te produceren gestrand op juist deze factor, Zo gezien is er
iets te zeggen voor de handelwijze van Cuba om zijn "nationale atlas" te doen produceren door een karto-
grafisch zo hoog ontwikkeld land als de Sovjet-Unie, al zal dit vermoedelijk indruisen tegen de "National
stolz" van vele landen,
4e Een gezonde financiöle basis voor de zeer kostbare produktie dient reeds van het begin af aanwezig te
zijn. Zonder omvangrijke steun van de overheid is de publikatie van een nationale atlas nauwelijks denk-
baar. Deze steun kan bestaan uit een belangrijke financiSle subsidie en/of uit het in ruime mate beschik-
baar stellen van wetenschappelijke en technische mankracht in overheidsdienst, ten behoeve van het project
(dit laatste ook wel aangeduid als "stille subsidie"). Zonder deze ondersteuning zou de publieksprijs van
een dergelijke atlas dermate hoog worden, dat van een enigszins ruime verspreiding geen sprake zou zijn.
Een voorbeeld van de lijdensweg, welke een onvoldoende financiSle onderbouw voor een nationale atlas kan
betekenen, vormt de "Atlas der Republik Österreich" 7\ waarvan de publikatie om deze reden slechts ui-
terst langzaam vordert. Nederland en Zwitserland daarentegen tonen voorbeelden van nationale atlassen,
die dankzij een niet overmatig grote, doch goed overwogen subsidie in ruime oplage en tegen een aanvaard-
bare prijs kunnen worden geleverd. Zij behoren, mede daarom, ook van uitgeversstandpunt gezien, tot de
meest succesvolle onder de tot nu toe gepubliceerde nationale atlassen. Hun oplagen overtreffen verre die
van de meeste nationale atlassen van andere en grotere landen.
5e De redactie en de kartografische vormgeving dienen in laatste instantie te berusten bij zowel geogra-
fisch als kartografisch geschoolde personen, die de van verschillende zijden aangeboden stof op zelfstandi-
ge wijze en in overeenstemming met de eisen en normen der wetenschappelijke kartografie tot doelmatige
en zo mogelijk esthetisch verantwoorde kaarten weten te verwerken. Zonder zulk een krachtige centrale
redactie is het gevaar van verbrokkeling en onevenwichtigheid van de inhoud van een nationale atlas zeer
groot, zoals helaas vele voorbeelden bewijzen.
6e Een goede en welgerichte wervingscampagne is van grote betekenis, zoals de resultaten onder andere
in Nederland en Zwitserland hebben aangetoond. Daarnaast is de publikatiewijze in niet te grote afleverin-
gen, behalve dat zij vaak de technisch enig mogelijke is, ook commercieel een zeer gelukkige, daar zij
grote groepen van potentible afnemers de aanschaffing mogelijk maakt, die bij publikatie inddns voor de
kosten zouden zijn teruggeschrokken. Bovendien worden op deze wijze de investeringenopeenaanvaardbaar
niveau gehouden.
Enkele hoofdtypen van nationale atlassen
Overzien wij de tot nu toe versehenen nationale atlassen, dan tekenen zieh daarin enkele groepen af, die
zieh min of meer duidelijk van elkaar onderscheiden in opzet, omvang, mate van detaillering en kwaliteit
van kartografische bewerking. Zij zullen in de körnende opgave alle worden genoemd, waarmede dus aan
het begrip "Nationale atlas" een zo ruim mogelijke interpretatie zal worden gegeven, zonder dat overigens
de aanzienlijke verschillen in omvang en kwaliteit uit het oog worden verloren. Het bezwaar van vroegere
opgaven was vaak, dat zij volstonden met een enkele opsomming van de versehenen titels, zonder daaraan
enige indicatie te verbinden omtrent datgene wat men achter deze titel zou aantreffen. In de körnende op-
26
KB 25
