VERVALSINGEN IN DE SOVJETKARTOGRAFIE
Onderstaande is een vertaling van een artikel uit The Military Engineer, Vol.62, No.410, Nov.-Dec. 1970,
pp.389-391. Tussen Vierkante haken staan enkele toevoegingen die niet in de oorspronkelijke tekst voor-
komen. G. F. Willems
Lange tijd heeft de Sovjetunie bekend gestaan om zijn voortreffelijk kartografisch werk. De kleinschalige
russische landkaarten, zeekaarten, atlassen en staatkundig-administratieve kaartwerken hebben door de
jaren heen een steeds hogere graad van vakmanschap vertoond. (Grootschalige kaarten van de Sovjetunie
zijn geheime dokumenten die alleen voor een beperkt aantal regeringsinstellingen beschikbaar zijn.) Nu
echter blijkt dat zelfs de meest recente, vrij toegankelijke kaarten vervaardigd door de Sovjetunie - ook
die voor intern gebruik in het land zelf - opzettelijk zijn vervalst. Plaatsen, grenzen, meren, rivieren
en andere kaartelementen heeft men verplaatst. In de beginfasen van deze klaarblijkelijk opzettelijke
werkwijze waren vele van deze misplaatsingen zo subtiel dat ze nog konden worden toegeschreven aan
kartografische generalisatie, verschillen in lijndikte, verschillende methoden van reliöfweergave of dat
er op zijn minst kwasi-gerechtvaardigde kartografische redenen voor waren. Vele kartografen dachten dat
deze revisies, van de ligging van een aantal punten op de kaart, het gevolg waren van nieuwe, meer nauw-
keurige opnemingen. Maar als men in aanmerking neemt dat deze punten al met een hoge graad van nauw-
keurigheid waren gekarteerd (vooral in het europees gedeelte van de Sovjetunie) en door de jaren heen op
de kaarten niet waren verschoven, schijnt het dat men een politiek van opzettelijke vervalsing is gaan voe-
ren.
Evenals in vele andere landen worden op de binnenlandse kaarten van de USSR kaartelementen die van
belang zijn voor de militaire veiligheid £legerplaatsen, vliegvelden enzT] gewoonlijk weggelaten. Deze
werkwijze is in overeenstemming met de over het algemeen hoge graad van veiligheid welke hier heerst.
Het nieuwe beleid gaat ver uit boven datgene wat voor normale veiligheidseisen nodig is. Zelfs in de
Sovjetunie werden artikelen gepubliceerd waarin men kritiek uitoefende op deze duidelijke vervalsingen
ofschoon men, zoals te verwachten valt, eufemistischer termen gebruikte. In het Tallinnse dagblad
'Sovjet-Estland' van 7 februari 1970 klaagde een professor van de staatsuniversiteit van Tartu erover dat
de nieuwe administratieve kaart van de Estlandse Sovjetrepubliek 1 600 000, herdrukt na meer dan tien
jaar, een aantal fouten bevatte. Hij wees erop dat, ofschoon de verkoop van de kaart (uitverkocht zodra
ze op de markt was) aantoonde dät ze voor de gebruikers klaarblijkelijk voldeed, er van zijn standpunt uit
gezien geen grond voor voldoening was. Hij somde een aantal gebreken op, van verkeerd geplaatste plaats-
namen en foutieve vertaling van plaatsnamen tot fouten in de wijze waarop het rivierennet was ingetekend.
Een voorbeeld: daar dit een administratieve kaart is zou ze de namen moeten bevatten van alle 237 lande-
lijke Sovjets in de Estlandse Sovjetrepubliek, maar om de een of andere onbekende reden werden bijna
honderd van deze namen weggelaten.
Niet alleen de landgebieden worden vervalst weergegeven op recente kaarten, maar ook de zeekaarten van
russische wateren zijn vervormd zodat voor de navigatie belangrijke elementen soms drie of meer kilo-
meter zijn verschoven. Rapen en opvallende terreinelementen die voor de zeevaarder van belang kunnen
zijn, zijn op sommige zeekaarten helemaal weggelaten. In andere kaarten zijn zulke elementen op wille-
keurige wijze verplaatst. Dit betekent dat het in deze wateren noodzakelijk is een Sovjetloods aan boord
te hebben en dat de zeeman op deze kaarten niet kan vertrouwen.
Als men de nieuwe landkaarten van de USSR kritisch onderzoekt dan is een van de eerste onregelmatighe-
KB 28
9
