De topografische kaart dankt haar veelzijdige gebruiksmogelijkheid aan het feit dat zij bij uitstek beant-
woordt aan de primaire behoefte die leeft bij ieder die zieh wil ori'önteren op het aardoppervlak: het ver-
krijgen van een overzieht over de aard en de ligging van terreinelementen en terreinkenmerkenDe be
hoefte tot het verwerven van overzicht gaat, in het algemeen gesproken, vooraf aan de behoefte tot het ver-
krijgen van i n z i c h t in de samenhang en het ontstaan der terreinbestanddelen.
Treffend wordt de primaire behoefte tot terreinoverzicht geillustreerd door de inhoud van de kaarten van
ontdekkingsreizigers, van de internationale kaartenseries 1 :1.000.000 en 1 :2.500.000, en in de meest re-
cente tijd door de inhoud van topografische kaarten van de maan. Zo leest men het ook in de geschiedenis
van de kartografie: eerst ontstaan kaarten die overzicht bieden, veel later pas volgen kaarten die inzicht
in de structuur van een gebied inhouden: thematische kaarten.
Na de vraag naar het "how" der kartografische uitdrukkingsmiddelen ter zijde te hebben gelegd, en het
"whom" voor de topografische te hebben beantwoord met het noemen van de veelzijdig geihteresseerde
"massa", rest de vraag naar het "what", de vraag dus naar de inhoud van de topografische kaart. Bij het
beantwoorden daarvan laten wij ons leiden door hetgeen de algemene taalkunde ons leert omtrent de moge-
lijkheden van het taalgebruik; immers, de kaart wordt wel aangeduid als een der talen van de geograaf.
Het taalgebruik zou men als volgt kunnen indelen:
Indicatief taalgebruik beoogt het meedelen van feitelijkheden.
E m o t i e f taalgebruik dient ter weergave van gevoelens
Naast deze twee vormen zou men symbolisch taalgebruik kunnen noemen, o.a. veel toegepast in de
eredienst.
Ook in de kartografische taal kan men deze indeling aanbrengen. De symbolische funktie domineert
bij de thematische kaart. Hierop wordt het, doorgaans na diepgaand onderzoek verworven, inzicht in de
structuur van een gebied met een combinatie van abstracte kaarttekens "kaartsymbolen" weergegeven. Als
voorbeeld kan zowel een geologische kaart als een demografische kaart dienen: de daarop gebruikte kwali-
tatieve kleur-vlaksymbolen zijn dermate abstraherend, dat hetzelfde symbool op de genoemde thematische
kaarten sterk uiteenlopende gegevens kan aanduiden.
Emotieve funkties heeft een kaart waarmee men behalve inzicht of overzicht, eveneens of zelfs in
hoofdzaak gevoelens betreffende een gebied wil overdragen aan de kaartgebruikerEen treffend voorbeeld
van emotief kaartgebruik vormt de trotse Leo Belgicus, waarmee Johan van Doetechem de XVII Nederland-
se Provinciön aan zijn tijdgenoten presenteerde. En met hoeveel gevoelens zijn niet de Middeleeuwse
"T-in-O kaarten" geladen'. In onze tijd vormen vele toeristenkaarten, zoals de uitnodigende panoramakaar-
ten der Alpen, voorbeelden van emotief kaartgebruik. Dergelijke kaarten ontlenen hun waarde veelal rnSör
aan hun suggestieve werking dan aan hun inhoudelijke betrouwbaarheid. Daarentegen paren de hooggebergte-
kaarten, ontworpen door de nestor der Europese kartografen, Eduard Imhof, kunstenaar en kartograaf,
een grote mate van gevoelsgeladenheid aan een hoge graad van topografische perfectie. Opmerkelijk is
daarbij echter dat het "topografisch spectrum" van deze kaarten smal is.
Indicatieve kaarten bieden in hoofdzaak een overzicht van de materiöle vulling van een gebied.
In doorgaans sobere, exacte kartografische taal, grotendeels opgebouwd uit Signaturen, brengen deze
kaarten een zo natuur- en maatgetrouw mogelijke inventarisatie van tastbare, meetbare bestanddelen en
kenmerken van het terrein. Deze indicatieve, inventariserende, overzichtbiedende kaarten vormen, zoals
wij zagen, "primaire kaarten" en vormen in de kartografische stamboom de centrale stamlijn. In school-
en handatlassen nemen zij kwantitatief de grootste plaats in en de eerste bladzijden in thematische atlas
sen. Zij vormen de basiskaarten van continenten en landen, op grond waarvan thematische karteringen
worden uitgevoerd
14
KB 30
