DE AUTOWEG ALS NAMENGENERATOR (D prof.dr. J.A. Huisman
De Computer werd niet alleen ingeschakeld vanwege de komplexe aard van het sorteren en alfabetiseren,
maar ook om het zetten van het register te bespoedigen. (Het register is een boek geworden van 290 in
dubbele kolommen gedrukte bladzijden) Het traditionele zetten van dit registerdeel zou nl. nog een jaar
geduurd hebben. inklusief het korrigeren van de drukproeven en de revisie.
De moderne zetmachine die voor de produktie van het registerdeel gebruikt is werkt niet met loden letters,
maar met een fotografische projektie van de letters op een lichtgevoelige film. Dit is de zgn. Linofilm Su
per Quick fotografische zetmachine van de firma Planaprint Internationaal N. V.Amsterdam. Deze zetma
chine wordt niet met de hand bediend, maar wordt 'gevoed' door een ponsband. Deze ponsband werd bij
Planaprint op een IBM 1130 Computer vervaardigd uit de 80. 000 ponskaarten, geleverd door het Bureau
Automatisering van de Universiteit. Deze ponskaarten komen uit de Computer van het Bureau Automatise-
ring die het sorteer- en alfabetiseerwerk verricht heeft. Een kortere weg tussen het 'te registreren' boek
en het gedrukte register lijkt niet mogelijk.
Wat nog niet vermeld werd is de manier van drukken: de belichte en ontwikkelde films uit de zetmachine
zijn op het formaat van de bladspiegel van het boek. Deze films worden d.m. v. een foto-chemisch proces
op de drukplaat voor de offsetpers gekopieerd, waarna binnen enkele weken de gehele oplage van het regis
terdeel naar de binder kan.
Het korrigeren van drukproeven vervalt bij deze methode. Het korrektiewerk is verlegd naar het kontrole-
ren en korrigeren van de ponskaarten. De auteur van het boek ziet dus geen proeven meer, behalve enkele
ontwerp-bladzijden, die de typografische vormgever en de uitgever met hem bespreken.
Het is waarschijnlijk voor de eerste keer in Nederland dat een register van een wetenschappelijk werk
rechtstreeks op de Computer gemaakt en vandaar direkt op de ponsband-lezende-zetmachine gezet is. Het
Bureau Automatisering van het Bureau van de Universiteit Utrecht heeft daarmee (als bijprodukt N.B.'.)
een voortreffelijke bijdrage geleverd aan het organiseren en aan de afloop van een stuk wetenschappelijk
onderzoek, in casu de bibliografie Atlantes Neerlandici.
Tenslotte enkele gegevens over de werkwijze: de parameters voor het register op bovengenoemd boek be-
staan uit: persoonsnamen (4500), geografische namen, zoals plaatsen, zeehn, enz. (32.000), titels van at
lassen met naam van de uitgever of auteur in kodevorm (1450), jaartallen, bladzijde en deel van de biblio
grafie, e.a. De bewerker van de bibliografie schrijft de zgn. ponskoncepten waarop die parameters in vaste
volgorde voorkomen. Met behulp van een programma, door de auteur en de programmeur opgesteld, wor
den de dementen van het register in de gewenste volgorde gesorteerd. Een bijzonder aspekt van het onder-
havige plaatsnamenregister is, dat het uit oude geografische namen bestaat. De Computer zoekt door het
gehele boek heen de oude namen die bij een hören en sorteert ze in chronologische volgorde. Achter het
jaartal van de kaart vindt men de auteur van de atlas, de atlaskode, deel en bladzijde van het boek waar de
betreffende kaart vermeld is.
Enkele getallen: de voorbewerking en het schrijven van de ponskoncepten bedroegen tezamen ongeveer6000
manuren. Het zetten op de Linofilm fotografische zetmachine nam 8 Ouren. Het drukken op de offsetpers 50uren'.
(Met toestemming van redaktie en schrijver overgenomen uit "Naamkunde", Amsterdam, 3e jg. 1971, afl. 1-4)
De autowegen zijn niet enkel maar snelle wegen voor auto's. Zij ontwikkelen zieh zienderogen tot een steeds
dichter net van wegen met gescheiden rijbanen, die elk twee tot drie rijstroken en een vluchtstrook hebben.
Autowegkruisingen en T-aansluitingen worden steeds ingenieuzer en ruimer gebouwd, om de veiligheid en
KB 30
19
