3 6 Tunnels
Voor deze kunstwerken denken wij in de eerste plaats aan de Alpen. Een kleine eeuw na de grote spoorweg-
tunnels is hier de bouw van autotunnels op gang gekomen. De belangrijkste zijn wel de Tunnel du Mont Blanc,
Tunnel du Grand St. Bernard, de Gotthardtunnel, de San Bernhardino Tunnel, de Felber Tauerntunnel. Zij
worden meestal genoemd naar de pas die zij afsnijden. De talloze galleria's in de Italiaanse autowegen, die
de Apennijnen oversteken, dragen alle een naam, die met de lengte in meters op borden is aangegeven.
In de Lage Landen gaan de tunnels niet hoog door de bergen, maar laag onder rivieren door. Antwerpen be-
zit zijn oude Scheldetunnel en de nieuwe Kennedytunnel, die de E 3 onder de Scheide door leidt.
Nederland bouwt vooral in de Randstad grote tunnels voor autosnelwegen of stedelijke hoofdaders van gelijke
allure. Onder het IJ en het Noordzeekanaal lopen de LJ-tunnel, de Coentunnel (naar de Coenhaven genoemd),
de Velser-tunnel. Onder Nieuwe Maas en Nieuwe Waterweg in Rotterdam kwam in de dertiger jaren de
Maastunnel gereed; ten westen daarvan de moderne BeneluxtunnelVoor de hoogst belangrijke vaste oever-
verbinding over de Westerschelde bestaan uiteenlopende plannen: brug, tunnel of een combinatie van beide.
Een bizondere functie heeft de Sehipholtunnel, die een autosnelweg onder een startbaan door leidt.
(1) Bij de materiaalverzameling voor dit artikel
ondervond ik alle mogelijke medewerking van
Rijkswaterstaat te Voorburg en Utrecht, de Ver-
keers- en alarmcentrale van de Algemene Ver-
keersdienst Rijkspolitie te Driebergen en het
ANWB hoofdkantoor in Den Haag. Aan al deze in-
stanties betuig ik mijn erkentelijkheid. Ook Mevr.
Logman-Herpers, student-assistente aan de RU
te Utrecht, die mij behulpzaam was bij de tot-
standkoming van dit artikel, zij hier hartelijk
dank gebracht.
(2) De eerste aanzetten tot de bouw van snelwegen
in de dertiger jaren vonden plaats in Italiö, Bel-
giö en Nederland, maar zij werden al spoedig
overvleugeld door de expansie van de Autobahnen,
die de (militaire) wind mee hadden.
(3) De Ruhrschnellweg is niet in alle opzichten een
zuivere Autobahn. Nog minder is dit het geval met
de Koninklijke Weg, een 4-strooksweg, die achter
de duinen van Knokke naar de Panne loopt.
(4) Kampioen, uitg. ANWB, 1971, p.158.
(5) Deze fei omstreden provinciale weg wekt de in
Nederland bijna uitgestorven term baan (Mookse
baan e.d.) tot nieuw leven. Vgl. verder voor Den
Haag de namen Utrechtsebaan en Rotterdamse-
baan. De term wordt gesteund door de Belgische
staatsbaan (=Rijksweg) en de Duitse Autobahn,
alsmede door het Nederlandse woord ringbaan.
(6) Deze benamingen zijn korter en dus verkies-
lijker dan de logge omschrijvingen Zuidelijk Fle-
voland en Oostelijk Flevoland. Wij hebben toch
ook geen Noordelijk Holland en Zuidelijk Holland
of een Noordelijk Brabant?
(7) Zie "De Tijd", 8 okt. 1971, p.15.
(8) Kampioen, 1971, p.401.
(9) Genoemd naar de toenmalige wethouder van
Openbare Werken in Eindhoven.
(10) Bertelsmann-Atlas, (Gütersloh), passim.
(11) Kampioen 1971, p.159.
(wordt vervolgd)
(12) Dunlop Maps, uitg. Geographia Ltd., London.
Zie foto van de M 4 Oosthoek's Encyclopedie I
1968 p.677.
(13) Kampioen 1971, p.159.
(14) Misschien vormen woorden als loopbrug, voet-
brug de gangmaker voor deze betekenisverschuiving;
ook Oostnederlands taalgebruik en het Duits kunnen
van invloed zijn.
(15) Oosthoek's Encyclopedie I, 19686, p.677.
(16) Dit Stadium is thans op het verkeersplein Hoeve-
laken bereikt.
(17) Het analoge Duitse woord Kleeblatt komt zelden
voor; het Kleeblatt Dietersheim bij Bingen verbindt
een gereedgekomen deel van de Autobahn, die links
van de Rijn zal lopen, met de B 50.
(18) Plattegrond van Amersfoort, uitg. Nutsspaar-
bank en VW Amersfoort. Amersfoort z j (vöör
1971).
(19) Deze gegevens zijn genomen uit de Autoatlas
Bertelsmann (Gütersloh, o.J.).
(20) Dit zijn lijsten van Rijkswaterstaat met kunst
werken in de wegen van het Rijkswegenplan 1968.
(21) Rijnsweerd is een veldnaam, sinds kort ook de
naam van een hier gebouwde stadswijk.
(22) Vgl. Hotel Am Bonner Verteilerkreis, iets ten
N. van het Autobahnkreuz Köln Süd. Zie voor de
Verteilerkreis Bremen-Nord: Shellkaart Deutsch
land 1:1.000.000.
(23) Misschien is er een vergissing in het spei;
volgens de kaart zijn er alleen maar op- en afritten
naar en van de Autobahn.
(24) Linksaffer: het linksafslaand verkeer wordt
rechts afgevoerd om haaks over te steken; de Haar-
lemmermeer en de Staphorster zijn genoemd naar
beruchte exemplaren ervan (resp. bij Hoofddorp en
bij Staphorst-Rouveen)
(25) Kampioen, 1971, p.549.
(26) Oosthoek's Encyclopedie I, 19686, p.677.
24
KB 30
