zieningen? Enkele opties zijn: Extended Arithmetic Element, Power failure-Autorestart, hardware Floating
Point Processor, Clock, etc.
RandapparatuurKan de gewenste randapparatuur, standaard, aan de Computer aangesloten worden of moet
hier een aparte interface voor ontwikkeld worden?
Software: Ontwikkeling van Software door anderen is duur. Prijzen van f 50, - f 70, - per manuur zijn zeker
geen uitzondering. Daar het schatten van het benodigde aantal manuren een zeer riskante zaak is zal een fir-
ma bij voorkeur aan de hoge kant gaan zitten om het risiko van een verkeerde schatting te ontlopen. Veelal
is er reeds een redelijke hoeveelheid standaard Software voorradig, vooral waar het de "device handlers" en
"operating Systems" betreft. Deze Software wordt öf meegeleverd bij aankoop van de Computer, öf is tegen
een redelijke prijs te verkrijgen. Voor wat betreft toepassingssoftware, voor het tekenen van een kaart bij
voorbeeld, bestaat er misschien al Software die aan gestelde eisen voldoet. Of men deze Software over kan
nemen en tegen welke prijs, hangt natuurlijk af van de relatie tot diegene, die de Software ontwikkeld heeft.
Voldoet de Software niet geheel aan de gestelde eisen, dan is het de vraag hoeveel er gemodificeerd moet
worden. Zijn de modificaties ingrijpend dan kan men dikwijls sneller en dus goedkoper een nieuw program-
ma (laten) schrijven, dan in het bestaande pakket te gaan "spitten". Van groot belang is hierbij de mate,
waarin het Software pakket gedocumenteerd is. Vooral bij een programma in een assemblertaal telt goede
documentatie zeer zwaar. Zonder doeumentatie is een programma van weinig nut.
Bij eventuele fouten is het, zonder goede documentatie, praktisch onmogelijk om de oorzaak op te sporen,
waarbij er aan gedacht moet worden dat een programma dat jaren lang goed "gedraaid" heeft soms toch op-
eens met een fout te voorschijn komt. Zonder goede documentatie zijn wijzigingen, om aan latere extra wen-
sen te voldoen, zeer moeilijk aan te brengen.
Indien de Software ontwikkeling door een gespecialiseerde firma wordt verricht, dan rijst de vraag of deze
firma bereid is de Software volledig te documenteren en de klant een volledig inzicht in de werking ervan te
geven. Misschien houdt de firma deze informatie achter en levert zij alleen een bedieningsvoorschrift, om
aldus een zekere mate van bescherming van auteursrechten te verkrijgen.
Wordt de Software ontwikkeling door een firma gedaan dan moet men zorgen voor een exacte specifikatie van
de eigen wensen. Het schrijven van een exacte specifikatie is zeer moeilijk, omdat men de mogelijkheden en
ook de moeilijkheden in de toekomst nog niet geheel kan overzien.
Een programma, in een hogere taal geschreven, kost meer geheugenruimte dan hetzelfde programma, in een
assemblertaal geschreven. Het schrijven van een programma in een assemblertaal kost daarentegen weer
meer tijd geld). Nu rijst de vraag wat voordeliger is. Meer geheugen en een programma in een hogere
taal, of minder geheugen en een programma in een assemblertaal geschreven?
Zeker in de laatste tijd met, door goedkopere fabrikage mogelijk geworden prijsverlagingen van Computers,
zal in veel gevallen de balans doorslaan naar meer geheugen-hogere taal. Deze keus heeft bovendien de
nevenvoordelen van een makkelijker te lezen programma, i.v.m. gebruikte hogere taal, en bij overgang
naar assembler de mogelijkheid om een programma met grotere kapaciteiten in het geheugen onder te brengen.
c. De derde fase, bij het komen tot een automatisch getekende kaart, is het tekenen van het eindpro-
dukt op een plotter of op een tekenautomaat. Plotters worden gestuurd m.b.v. stappenmotoren, ter-
wijl tekenautomaten veelal met een ingewikkelder servosysteem gestuurd worden. Een eenvoudige plotter
beschikt over twee stappenmotoren, een voor de x-richting en een voor de y-richting.
We kennen hierbij zes Computer instrukties om de plotterpen t.o.v. het papier te bewegen: pen op/pen neer,
pen - x/pen x, pen - y/pen y. Bij de laatste vier instrukties beweegt de pen t.o.v. het papier een dis-
creet stapje in de gewenste richting. De af stand die de pen bij een zo'n stapje aflegt wordt stapgrootte ge-
noemd.
KB 35
19
