overeenkomstige rechthoekjes getrokken. Op dit blad werden eerst de op de kaart over te nemen dieptecij-
fers omlijnd. Deze cijfers werden op de kaart getekend in het corresponderende rechthoekje. De kustlijn,
dieptelijn, bergen enz. werden eveneens met deze "hokjes" methode verkleind. Daarna werd het gebergte
- met z.g. hachures - ingetekend. Vervolgens werd al het schritt getekend, d.w.z. de namen van zeeen,
vaarwaters, eilanden enz., alsmede de titel van de kaart. Het resultaat was de z.g. getekende kaart, die
er voor een leek uitzag als een gedrukte kaart.
Deze getekende kaart ging na intensieve controle naar de graveur die het geheel precies volgens het model
in spiegelbeeld op koper graveerde. Daarna kon de kaart worden gedrukt. Dit geschiedde door de koperplaat
in te smeren met drukinkt die na schoonwrijven van de oppervlakte in de gegraveerde plaatsen achterbleef.
Een zeer vochtig vel papier werd op de koperplaat gelegd en daarna onder grote druk onder een wals door-
gehaald, waardoor het papier in de gravure werd geperst. Het resultaat was een bijzonder fraaie en scher-
pe afdruk, wat door moderne druktechnieken niet geheel geevenaard kan worden. Met deze methode van
drukken konden echter maximaal 20 exemplaren per dag worden gedrukt! Het vervaardigen van een zeekaart
vergde toentertijd ruim een jaar.
Na de tweede wereldoorlog werd de kaartvervaardiging door het beschikbaar komen van transparant "maat-
vast" plastic materiaal aanmerkelijk versneld. Op dit materiaal wordt de kaart getekend door de kartogra-
fisch tekenaar naar een door de kartograaf in potlood getekend model, dan wel geheel op aanwijzing van de
kartograaf. Verkleining geschiedt door middel van een zogenaamde optische pantograaf dan wel fotografisch.
Werden tot voor kort de kaarten nog geheel getekend, thans wordt voor wat het lijnwerk betreft "gegraveerd".
Het resultaat is a.h.w. een "fotografisch negatief". Het schritt, de titel enz. worden vooraf in boekdruk
gezet. Hiervan wordt een diapositief op dünne film gemaakt. De letters en namen worden uitgesneden en op
de juiste plaats geplakt. Van dieptecijfers zijn reeds hele reeksen op film aanwezig.
De kaart wordt thans in vier, vijf of zeven kleuren gedrukt, namelijk:
Zwart, voor het kaartnet, de dieptecijfers, het schritt, kenbare punten e.d.
Grijs voor het land en de bij laagwater droogvallende gebieden;
Lichtblauw voor het ondiepe water, tot de vijfmeterlijn alsmede een smalle bies tegen de tienmeterlijn;
Paars voor de kompasrozen, onderzeese kabels, verkeerscheidingsschema's e.d.
Magenta, groen en blauwpaars voor de positielijnen van het electronische navigatiesysteem.
De kleuren zijn nodig om de kaart beter leesbaar te maken. De grote hoeveelheid op de kaart voorkomende
informatie veroorzaakt een zekere "ruis". De kleuren dienen voor het onderdrukken van deze ruis. Niet
vergeten moet worden dat de snelheid van de schepen aanmerkelijk is toegenomen. Was deze vroeger ge-
middeld 10 12 knopen, thans is de snelheid gemiddeld 16 (mammoettankers) h 20 (vrachtschepen) knopen
terwijl er reeds containerschepen varen met een snelheid van 30 knopen (55s km per uur).
Op de brug van deze schepen moet men in ben opslag de markante dingen uit de kaart kunnen lezen.
Voor elke kleur wordt een apart plastic vel gebruikt, dat voor het offsetprocede op een aluminium drukvorm
wordt gekopieerd. De kaart wordt met dit procede gedrukt bij de Topografische Dienst of een particuliere
drukkerij. Was de produktie destijds twintig exemplaren per dag, de huidige offsetpersen drukken enige
duizenden exemplaren per uur! Het vervaardigen en drukken van een kaart vergt thans ongeveer vijf maan-
den.
De vooroorlogse kartograaf was behalve iemand die een grondige kennis moest bezitten van de kaartprojec-
tieleer, de leer der watergetijden, de voor zijn vak en dat van een opnemer benodigde geodetische kennis
enz. tevens een kunstenaar. De huidige kartograaf is de kaartredacteur geworden. Het fraaie handwerk is
van de kartograaf en de graveur overgegaan op de kartografisch tekenaar.
Op internationaal gebied wordt door de lidstaten van de Internationale Hydrografische Organisatie (IHO),
zetelend in Monaco, gestreefd naar een grote uniformiteit in zeekaarten. Het uiteindelijke doel is te komen
KB 36
