5 c. KOEMAN
mtm
ENKELE OPMERKINGEN NAAR AANLEIDING VAN HET
VERSCHIJNEN VAN EEN NEDERLANDSE TOPOGRAFISCHE
KAART 1:100 000
On the occasion of the appearance of a new topographical map 1 100 000 of the Netherlands,
some general remarks are made on the questions of Scale and Contents of a map. The position of
the Dutch topographical map and the literature on Dutch maps is compared with German maps
and with the German literature on national cartography. A short history of the origin of the
different scales of Dutch topographical maps is given as well as a commentary on the literature
list at the end of this edition. formula for the computation of the scale factor is discussed.
Finally a critical commentary is given on the appearance and Contents of the new topographical
map 1 100 000.
In de laatste maand van het jaar 1957 verscheen, zonder voorafgaande mededeling
en voor de eerste maal, een topografische kaart op de schaal 1 100 000 in de afdeling
kaartverkoop van de Nederlandse Topografische Dienst. Het is naar aanleiding van deze
kartografisch zo belangrijke gebeurtenis dat dit artikel is geschreven, waarin tevens over
inhoud en uitvoering van deze kaart een en ander wordt opgemerkt l.
Vertrouwd als wij in Nederland zijn met de reeks kaartschalen 1 25 000
1 50 0001 200 000 zal het de Nederlandse kaartgebruiker moeilijk vallen zieh te
realiseren dat er nu ook een schaal 1 100 000 is, hoewel men zal erkennen dat daardoor
een zuivere meetkundige reeks van deze schaalgetallen is ontstaan. Afgezien van deze
schertsend bedoelde opmerking willen wij toch eens nagaan of deze schaal 1 100 000
wel in de traditionele Nederlandse reeks past en vergelijken daartoe deze reeks met de
kaartseries van een aantal Europese landen die, evenals Nederland een meer dan een
eeuw oude kartografische traditie bezitten. Om ook de recente ontwikkelingsgeschiede-
nis in deze vergelijking te kunnen betrekken, beschouwen we eerst de situatie van voor
1940 en daarna de situatie omstreeks 1955.
In de onderstaande tabel worden de met Nederland vergelijkbare landen genoemd,
met daarachter vermeld de eventuael bestaande topografische kaart 1 100 000 (of
daarmee vergelijkbare schaal), welke schaal we geflankeerd hebben met de voorafgaande
en opvolgende schaal. Op deze wijze krijgen we een indruk van de samenhang der
kaartschalen in het gebied van de kaart 1 100 000. De topografische kaarten op de
schalen 1 25 000 en de overzichtskaarten op de schalen kleiner dan 1 250 000 blij-
ven in deze tabel buiten beschouwing. We zien uit deze tabel hoe zieh in de laatste
vijftien jaren enkele veranderingen voltrokken hebben. Oostenrijk bv. heeft zijn staf-
kaart 1 75 000 vervangen door zijn topografische kaart 1 50 000. In Frankrijk heeft
de kaart 1 50 000 de 'carte de l'etat major' (1 80 000) grotendeels vervangen. Ook
in Italie is de schaal van de 'stafkaart' vergroot van 1 75 0001 50 000. Dit zijn
verschijnselen die logisch voortvloeien uit de sterk toegenomen bevolkingsdichtheid van
Europa en uit de dientengevolge intensievere bemoeiing van de mens met de bodem.
Uit deze tabel blijkt dus dat in 1955 Oostenrijk en Nederland, in tegenstelling tot
vele andere landen, nog geen topografische kaart 1 100 000 bezaten. In de loop van
het jaar 1958 zal Nederland echter ook een plaats in de kolom voor de schaal 1 100 000
veroverd hebben.
De opmerking, hierboven geplaatst, dat wij, als Nederlandse kaartgebruikers, aan-
vankelijk onwennig staan tegenover het feit dat er nu ook een topografische kaart
1 De tussen geplaatste getallen verwijzen naar de nummers van de literatuuropgave.
