317
Maastricht, de Universiteiten van Groningen en Utrecht, het Laboratorium voor Geo-
desie, de Topografische Dienst, Wolters en anderen.
Twee Engelssprekende films over luchtfotografie en kaart, vervaardigd voor de Wild-
fabrieken in Heerbrugg, Zwitserland, hebben de eerste dag vrijwel allen kunnen weer-
houden van een avondwandeling in de bossen; en terecht, want hoewel van te gering
filmisch niveau, waren Aiäkhig maps the efficient way en Green light for progress
kartografisch wel zeer aantrekkelijk.
In de ochtend van de tweede april gaf drs M. W. Beyerinck, geomorfoloog van de
Universiteit van Utrecht, een wel buitengewoon helder inzicht in wording, wezen en var-
anderingen der verschillende terreintypen op aarde en hun betekenis voor de kartograaf.
De lezing, rijk verlucht, zoals het heet, met eigen lichtbeeiden, bleek een algemeen
er£> gewaardeerde inleiding tot de 'theoretische kartografie' van Prof. dr A. J. Panne-
koek, die de middag verrijkte met zijn prikkelende ideeen en dia's betreffende 'het
weergeven van relief in kaarten', in het bijzonder door middel van de hoogtelijn. De
lezing van Prof. Pannekoek zal binnenkort als artikel in dit tijdschrift verschijnen
met althans een deel van de illustraties.
De bekroning ik vind dit geen te dik woord van de studiedagen was wel het
relieftekenen door de deelnemers zelf, de gehele derde dag, onder leiding van een even
beminnelijk als ervaren iemand als dr F. Holzel, uit Rheda, Westfalen; de duitse
kartograaf die op een zo gelukkige wijze in zieh verenigt een rijpe geomorfologische
kennis en een begeerlijke tekenvaardigheid. Zijn bijnaam van de 'Duitse Imhof' is
zeker geen belediging van de grote Zwitser.
Er werd getekend op astralon naar basis-kaarten (hoogtelijnen en wateren) uit ver-
schillend terrein; een voorbeeld van heuvelland 1 50 000 (Montferland), en een van
middel- en hooggebergte 1 3 000 000 (het stroomgebied van de Rijn boven de Moezel).
Een afdruk van deze werkkaarten en van de twee tekeningen van dr Holzel zal dezer
dagen aan alle leden van de kartografische sectie worden verstuurd. Zijn 'Inleiding tot
het relief-tekenen' verschijnt enigszins uitgebreid als artikel in dit tijdschrift.
Een kleine tentoonstelling van goede kaarten uit binnen- en buitenland weerspiegelde
de thans in gebruik zijnde methoden van relief-afbeelding. Hierbij was met beleid ge-
waakt tegen een teveel. Want is dat niet het klassieke gevaar bij studiedagen?
Ik heb begrepen dat alle in Doorn aanwezigen verlangend uitzien naar de volgende
studiedagen. In Zuid-Limburg, als de appels bloeien Ik hoop al eerder, in de sneeuw.
J. E. Romein.
ENIGE OPMERKINGEN OVER DE PRAKTIJK VAN DE
TERREINSCHADUWING i
De schaduwing 2 is in de hedendaagse kartografie de meest gangbare methode om
de vormen van de aardoppervlakte in de tweedimensionale kaart weer te geven. Wie
zieh daarmede wil bezighouden moet niet alleen kunnen tekenen, doch dient tevens op
het terrein der plastische weergave een goed voorstellingsvermogen te bezitten. Boven-
1 Dit artikel is een vrije vertaling van de inleiding van Dr. F. Holzel, Rheda, Duitsland,
gastdocent tijdens de kartografendagen te Doorn in april 1959- Een deel van deze inleiding ver-
scheen in Kartographische Nachrichten 1957, Heft 3/4 onder de titel Schattenplastische Gelände
verfahren.
- In het Duits spreekt men van Schummerung; in het Frans van estompage (estomper doe-
zelen; l'estompe de doezelaar); in het Engels van plastic shading. De heer J. S. Schokkenkamp
Steide onlangs voor een poging te doen de in Nederland gebruikelijke term schaduwing te ver-
vangen door doezeling.
