y
W. F. DEN HENGST
DE KARTOGRAFISCHE AFDELING YAN DE
TOPOGRAFISCHE DIENST1
i
De kartografische afdeling van de Topografische Dienst heeft tot taak kaarten van
Nederland op verschillende schalen te vervaardigen. Natuurlijk hebben wij ook nog
andere taken, bv. de kaartering van Nederlands Nieuw-Guinea, maar wij zullen het hier
alleen hebben over de kaarten van Nederland.
Deze kaarten hebben een algemene strekking en moeten een aaneensluitend en, naar
de kaartinhoud, homogeen geheel vormen. Voor alle samenstellende delen moet de wijze
van afbeelding, de signatuur, de wijze van beschrijving, de Symbolen, de gehele kaart
inhoud hetzelfde karakter hebben. Zij moeten worden samengesteld volgens bepaalde
normen, die uiteraard met de schaal varieren. Deze normen worden door de opdracht-
gever aangegeven en zijn soms sterk gebonden aan internationale afspraken.
De meesten van U zullen uit de aard der zaak wel op de hoogte zijn van het feit dat
de Topografische Dienst ressorteert onder het Ministerie van Oorlog, maar voor degenen
die dit niet weten, lijkt het mij toch wel goed te beginnen met op te merken, dat de
Topografische Dienst een uit militaire behoefte geboren kaarteringsinstituut is. Dit
brengt mede dat de door ons te vervaardigen kaartwerken in eerste aanleg zuiver mili
taire kaarten zijn. Het is dan ook te begrijpen dat men aan die kaarten van militaire zijde
bepaalde eisen stelt, dat de opdrachtgever de zeggenschap heeft in het kaarteringspro-
gramma en dat die opdrachtgever bepaalde eisen zal stellen, mede omdat ook hij ge-^
bonden is aan internationale afspraken. Dit geldt zowel voor de diverse schalen, de
Symbolen als de tijdstippen waarop een kaart van een bepaald gebied gereed dient te
zijn. Na de 2e wereldoorlog, toen in hoog tempo kaarten van Nederland moesten ver
schonen, is noodgedwongen enkele malen van de normale verschijningsvorm afgeweken,
omdat men behoefte had aan kaarten waarvan de snelle verschijning op dat moment
belangrijker was dan de aard van de uitvoering. Om een voorbeeld te noemen, het is
diverse malen voorgekomen en komt nog voor, dat bv. een blad op de schaal 1 50 000
als fotografische verkleining van de 1 25 000 uitkomt. In al de gevallen, waarbij een
blad in een van de normale verschijningsvorm afwijkende vorm wordt uitgegeven, wordt
dit een kaart in 'nooduitgave' genoemd. Dit is niet alleen het geval bij een verkleining,
maar eveneens als bv. de weidekleur is weggelaten of als de sloten op de 1 25 000
zwart in plaats van blauw zijn aangegeven.
Ook al zijn onze kaarten in eerste instantie militaire kaarten, dit neemt toch niet weg
dat er door de civiele gebruiker een dankbaar gebruik van gemaakt wordt, omdat de
kaarten, en dan speciaal de 1 25 000 de voor die gebruiker zeer belangrijke, ook
kleine details geven.
t Als basis voor al onze kaarteringen dient, zoals U bekend is, de luchtfoto, maar ik
zal U verder met de verwerking daarvan niet vermoeien, daar deze voordracht niet
bedoeld is als een technische verhandeling over het ontstaan van de kaart.
De schaal van de basiskaartering voor de kaarten van de Topografische Dienst is,
afhankelijk van de gevolgde werkmethode, 1 12 500 of 1 16 666. Van deze basis-
kaarteringen wordt door diverse civiele diensten een dankbaar gebruik gemaakt.
Voor de laatste wereldoorlog waren de schalen van de door de Topografische Dienst
1 Voordracht gehouden op de algemene ledenvergadering van de Kartografische Sectie te Am
sterdam op 30 mei 1959.
K.N.A.G., LXXVI 27
