A. PANNEKOEK
GENERALISATIE IN DE KARTOGRAFIE II: HET RELIEF1
311
GENERALIZATION OF CONTOURS II: RELIEF FEATURES
Originally it was more important to show relief forms than to indicate heights on maps (fig. 1).
Contours also were at first used more to characterize slopes (fig. 2) than to give their exact
heights, until photogrammetry came into use.
Each contour can vary continuously in character, depending on the type of slope of which it is a
part (fig. 3 A, B). This particular character of each section of a contour should be maintained
when it is generalized. With low relief, contours cease to indicate slopes, and become boundaries
between a higher and a lower area. It is a matter of chance whether relief features are intersected
by a contour plane (fig. 3 C, D) or not. In the latter case supplemental contours have to be used
(fig. 4, 5, 6 A).
Owing to the increase in contour interval when reducing the scale, small escarpments will dis-
appear from generalized maps (fig. 6 C, D). With decreasing scales all contours tend to assume
the character they have in low relief areas on large scale maps (fig. 7).
Some difficulties in generalizing contours are shown in fig. 8 C, D. Also the personal style, or
the tradition of a cartographic school, play a röle in generalization (fig. 9).
In figs. 10-16 typical contour patterns of various relief types are given, both on larger scales,
and generalized.
Finally the practical execution of contour generalization is demonstrated in figs. 17 and 18, taken
from a map used for exercises during the second course organized by the Cartographic Section of
the Royal Netherlands Geographical Society in i960. Rules are given for indicating or omitting
small Valleys, the shortening or widening of Valleys, for indicating or omitting isolated hills etc.
For the sake of clarity all figures (except 4, 17, and 18) are reproduced one third larger than the
indicated original scale.
(To be continued)
1. Het karakter van hoogtelijnen
Terwijl het bij de generalisatie van een kustlijn op de kaart alleen gaat om de vorm
in het horizontale vlak, heeft men bij het generaliseren van het relief zowel te maken
met de horizontale uitgebreidheid als met de vertikale vorm. Als middel voor de weer-
gave van deze vertikale vorm zullen we ons in hoofdzaak beperken tot de methode van
de hoogtelijnen, eerst bij topografische kaarten op grote schaal, daarna gegeneraliseerd.
Oorspronkelijk dienden hoogtelijnen op een topografische kaart, ondanks hun naam,
niet in de eerste plaats om de hoogte aan te duiden maar om hellingen weer te geven;
of ruimer gezegd, daar het hele relief uit een samenstel van hellingen bestaat: om het
karakter van het relief af te beeiden. Dit was lange tijd veel belangrijker voor de kaart-
gebruikers dan de werkelijke hoogte.
Het blijkt duidelijk als we de ontwikkeling van de reliefweergave op oude kaarten
nagaan (fig. 1). Tot in de 17e eeuw had men er al genoeg aan om alleen maar de aan-
wezigheid van gebergten aan te duiden. Dit werd dan gedaan door een aantal uniforme
bergjes in zij-aanzicht over het gebied te verspreiden (fig. 1 A) 2. In de loop van de
18e eeuw (afgezien van enkele voorlopers zoals Gyger en Sgrooten) werd met de-
zelfde methode meer en meer de individuele vorm van elke berg weergegeven, waarbij
vooral aan de schaduwkant bergafwaarts gerichte schrapjes gebruikt werden (fig. 1 B).
Geleidelijk ging men het terrein minder van opzij en meer van boven gezien afbeelden,
waardoor ook de achterkant van de berg beter tot zijn recht kwam (fig. 1 C), totdat
zieh hieruit kort na het midden van de 18e eeuw de bekende schrapjeskaart ontwikkelde,
1 Omgewerkt naar voordrachten op de studiedagen van de Kartografische Sectie van het Kon.
Ned. Aardrijksk. Gen. in 1959 en i960. Het eerste gedeelte is versehenen in de april-aflevering
van deze jaargang, pp. 203-210. De figuren zijn getekend door de heer J. Bult.
2 Terwille van de duidelijkheid zijn alle afbeeldingen, met uitzondering van 4, 17 en 18, een
derde groter afgebeeld dan de oorspronkelijke schaal, die meestal in het onderschrift is vermeld.
