The Prentice-Hall World Atlas,
437
men en in de handel gebracht wordt onder de naam Syntosil. Een kaart op dit materiaal gedrukt
doet het goed^ volgens de schrijver. Over de prijs van deze synthetische papieren wordt niets ver
meld, maar hij moet nog al aan de hoge kant liggen (ongeveer 1.50 per m2. Red.). Niettegen-
staande dit laatste schijnt het mij van belang, dat er een onderzoek wordt ingesteld of dat mate
riaal niet goed zou zijn om daarop onze belangrijkste en kostbaarste historisch geografische en
topografische kaarten in onze archieven te reproduceren. Men Ieze daarvoor ook nog eens het op-
stel van dezelfde schrijver: Probleme beim Nachdruck von Landkarten in No. 16 van de Nach
richten. Het origineel zou men ter conservering al of niet opgeplakt op een stevig materiaal kun-
nen inkapselen in filmolux of filmomatt. Dit zou in het archief kunnen blijven, terwijl de onver-
scheurbare copie voor Studie- en tentoonstellingsdoeleinden gebruikt kan worden.
Het nummer eindigt met een (keuze)lijst van kaarten en kaartbladen, atlassen en boeken, welke
het kaartenarchief en de bibliotheek van het 'Institut' in het tijdsverloop 1.1.1959-30.9.1959 heeft
ontvangen. j Schokkenkamp
Edited by Joseph E. Williams. Third printing 1959. Prentice-Hall Inc. Englewood Cliffs New
Jersey.
Nu er zoveel buitenlandse uitgaven van de Osterreichische Mittelschulatlas zijn versehenen en er
misschien nog zullen verschijnen, lijkt het mij dienstig in het kort de geschiedenis van deze Oosten
rijkse atlas aan de bespreking te laten vooraf gaan. De gegevens zijn hoofdzakelijk ontleend aan
de 75ste druk 1951 van genoemde atlas, de z.g. Kozenn-Atlaswelke door H. Slanar werd bewerkt.
Honderd jaar geleden, in 1860, verscheen door de samenwerking van een jonge Sloweense leraar
Blazius Kozenn en de uitgever Eduard Holzel een kleine schoolatlas voor „Volks- und Bürger
schulen"; in 1863 volgde de eerste druk van de Kozenn-Atlas voor „Mittelschulen". Deze verving
al spoedig de atlassen van buitenlandse herkomst. In de eerste 14 jaren versehenen 22 drukken In
1871 stierf Kozenn, 47 jaar oud.
In 1877 verscheen van de atlas een nieuwe, door T. Umlauft en K. Jarz bewerkte, vermeer-
derde en verbeterde druk. Een nieuwe bewerking van de atlas vond plaats in 1884, de 28ste druk
door V. v. Haardt en T. Umlauft. Een daarop volgende nieuwe bewerking verscheen als 37ste
druk van de hand van V. v. Haardt en W. Schmidt in 1887.
De 40ste druk kwam van de pers in 1906 met Franz Heiderich als auteur, de bekende „Wirt
schaftsgeograph", 1863-1926, die met R. Sieger en anderen K. Andree's Geographie des'Welt-
handels opnieuw uitgaf, 1926. Een van de medewerkers was Karl Oestreich, die daarin het
Balkanschiereiland voor zijn rekening heeft genomen. Tot aan zijn dood heeft Heiderich aan de
atlas zijn beste krachten gegeven. G. Guttenberger en H. Leiter brachten in de atlas de nodige
veranderingen aan met het eindigen van de Oostenrijkse Monarchie: in 1929 verscheen de 50ste
druk, welke in wezen onveranderd, in volgende 24 drukken tot 1951 op de Oostenrijkse middelbare
Scholen werd gebruikt.
De uitgever was zieh bewust dat, niettegenstaande de vele Verbeteringen en veranderingen in de
atlas in de loop der jaren deze niet meer aan moderne eisen van het onderwijs in de aardrijkskunde
voldeed: kaartprojecties, terreinafbeelding, kleurenkeuze. Ten slotte gaf de overgang van de gravure
en de steendruk naar de photo-mechanische reproduetie en de offsetdruk de doorslag en zo besloot
hij een geheel nieuwe atlas, indien mogelijk ook in opzet, te doen vervaardigen.
De uitvoering van het nieuwe plan was niet zo gemakkelijk; meer dan een keer leek het erop,
dat het slechts bij plannenmaken zou blijven. De uitgever schrijft met zekere trots: „Es verdiennt
hier erwähnt zu werden, dass der neue Atlas ohne jedwede öffentliche Subvention, ohne die der
artige Werke sonst kaum geschaffen werden können, hergestellt wurde".
Met de voorbereidende werkzaamheden werd in het midden van de dertiger jaren begonnen. In
1939 gelukte. het de uitgever de auteur van de Atlas für Hauptschulen, Mittelschulen und verwandte
Lehranstalten. Hans Slanar, voor de bewerking van de atlas te winnen. Slanar 4-8-18909-8-1955
was professor aan de 'Bundeserziehungsanstalt' in Wenen en een leerling van E. Bruckner en
N. Krebs. De atlas bevatte 72 bladzijden kaarten en werd vervaardigd door het Kartographisch
vroeger militair-geographisch Institut in Wenen. Laatstgenoemde atlas werd in 1928 uitge-
geven door de Deutsche Verlag für Jugend und Volk in Wenen en Leipzig. Slanar heeft ook
