BESPREK1NGEN
107
De hiervöör gemaakte opmerking over het manuscriptmateriaal heeft vnl. betrekking
op Oostenrijk. Manuscriptkaarten van Nederlandse gebieden komen maar weinig voor. -
Het karakter van de collectie, vervat in de delen XXIV t/m XXX kan ik het beste weer-
geven door het opsommen van de namen van enkele auteurs en uitgeverser zijn vele
plattegronden en panorama's van Steden en vestingen door Blaeu, Bruin en Hogen-
berg, Houfnagel, Merian, Bodenehr, Husson. We vinden alle namen van de Am-
sterdamse kaartenmakers uit de 17e en 18e eeuw vertegenwoordigd. Maar ook kaarten
uit de Franse (le Fer, Sanson), Duitse (Homann, Seutter), Engelse (Moll) en
Italiaanse school (Coronelli). Kaarten op atlasformaat zijn in de meerderheid, maar
enkele grote kaarten, die uit meerdere bladen bestaan, komen ook voor, bijv.: „Claes
J. Visscher: De Magnificentia Urbis Antwerpia 1652". Panorama, 214x42 cm
(XXVI/U).
Wanneer ik de inhoud van de overige delen doorkijk word ik getroffen door de
sterke vertegenwoordiging van Nederlandse uitgevers. B. P. Moll's verzameling geeft!
een sprekend beeld van afzet van de Amsterdamse kaartenmakers in het buitenland.
Voor het overige wordt een ieder die belangstelling voor de documentatie van de
oude kaart heeft, verwezen naar het hier beschreven werk. Het kan een aanvulling
geven op onze bibliografie van de Nederlandse kartografie. C. K.
De Grote Wereldatlas.
Bewerkt door F. J. Ormeling. J. B. Wolters, Groningen, 1961. 24x32 cm, 104 pp. kaarten,
30 pp. inleiding, 198 pp. register. Prijs geb. f 57,50.
De onder deze naam versehenen atlas is een Nederlandse editie van de tegelijkertijd gepubli-
ceerde Grosse Bertelsmann Weltatlas (Gütersloh 1961), bewerkt onder leiding van de bekende
kartograaf W. Bormann, terwijl er tegelijk ook edities in enige andere landen verschijnen. Het
is een opzoek- of handatlas, maar een met zeer bijzondere kwaliteiten, waarbij direct in het oog
springen: de buitengewoon mooie terreinvoorstelling en het waarlijk internationale karakter. Hierover
dus eerst enige woorden.
De bewonderenswaardige reliefvoorstelling wordt verkregen door hoogtekleuren (maar zonder
hoogtelijnen), lopend naar rood voor de grootste hoogtes, gecombineerd met een zeer sprekende
relieftekening van de hand van de ook in ons land bekende F. Holzel 1. Het is in eerste instantie
een hellingweergave, weliswaar donkerder aan de beschaduwde oostkant, zodat de relieftekening
een plastisch effect geeft, maar waarbij toch ook de westkant een tint heeft. Dit systeem is dus
geheel anders dan dat van de nieuwe bladen van de Bos' Atlas, waarbij de westhelling juist ver
licht is t.o.v. het getinte vlakke land. De reliefvoorstelling is met de grootste zorg en zeer ge-
detailleerd uitgevoerd, maar toch zo dat de grote vormen direct in het oog springen. Er is mij,
onder de grote opzoekatlassen, niet een bekend die een zo sprekende, fraaie, en toch exaete
terreinvoorstelling geeft.
De tweede grote Verdienste is het internationale karakter, blijkend uit het consequent toepassen
van de in elk land vastgestelde schrijfwijze van de geografische namen, of, in landen met een
niet-latijns schrift, de aldaar gebruikte of officieel aanbevolen transscriptie, met alle voorgeschreven
diacritische tekens. Dit heeft tot gevolg dat men wel wat ongewone woordbeelden te zien krijgt,
maar dan is er toch meestal de algemeen bekende of in Nederland gebruikelijke naam tussen
haakjes bijgevoegd: Mumbai (Bombay), Myanmä Naingngan (Burma) etc. Bovendien geeft het
register nog allerlei verdere synoniemen zodat men een plaatsnaam, hoe ook geschreven, altijd
kan vinden. Verdere attracties zijn dan nog de uitvoerige uitspraakregels en een lijst van in
allerlei talen voorkomende geografische begripsnamen, die men vaak als deel van een plaatsnaam
tegenkomt. De Nederlandse bewerker, F. J. Ormeling, zal in het bijzonder in het redigeren van
dit deel en in de Nederlandse naamgeving een groot aandeel hebben gehad. In dit consequent
1 Niet te verwarren met de kartografische uitgeverij E. Holzel te Wenen.
