94
tische toepassing van kleuren in de kartografie zijn ook thans nog van onverminderde
waarde. Het voorgevoel van deze nestor van de kartografie heeft zieh in volle omvang
bewaarheid, nl. dat het wel in de kleurentheorie, volledigheidshalve zeggen wijop
de natuurkundige kleureninterpretatie in het algemeen maar niet in de praktijk aan-
komt op het in wetten vastleggen van de kleurenplastiek. Het was noodzakelijk dat het
fysiologische en natuurkundige onderzoek van de kleur rekening hield met de weten-
schappelijk gefundeerde, psychologische conclusie's, wat betreft de kleur als verschijn-
sel en gewaarwording. De traditionele kleurbenamingen ontstonden door prikkeling
van het oog; uiterlijke en innerlijke voorstellingsassociaties van de mens hebben altijd
al het wezen van de kleur dicht benaderd. Uit gewaarwording en ondervinding is, dank
zij de Zwitsers, de kleurenopeenvolging van de hoogteschaal tot stand gekomen' voör-
dat Peucker zijn schaal voor de hoogtezönes, die met die van de Zwitsers overeenkomt,
natuurkundig en fysiologisch gefundeerd had. E. Imhof beschouwt de Stellingen van
Peucker betreffende de ruimtelijke werking van kleuren als onhoudbaar. In de Karto
grafie komt het er in feite bij de toepassing van kleuren op aan, dat wij de wetten
van haar innerlijk wezen en haar uitwerking kennen; dat hun relatie tot hetgeen de
kaart wil uitbeelden aan ons associatievermogen beantwoordt, dat de gekozen kleuren
technisch uitvoerbaar zijn en met de andere kaartelementen in harmonie gebracht kun-
nen worden. De opvatting van Haack, dat kleuren dienen om te onderscheiden, te
beklemtonen en te rangschikken geldt thans nog in onverminderde mate. Bij een in
kleur uitgevoerde kaart moet men daarom niet spreken van een kleurenkleed. Kleur
geeft de kaart karakter; ze is geen uiterlijke toevoeging maar een innerlijke waarde, een
poetisch tintje dat gegeven wordt aan datgene wat men wil voorstellen, afgezien nog van
een groter wordende leesbaarheid en begrijpbaarheid. De uitvoering in verscheidene
kleuren van de kaart, waar men op het ogenblik terecht naar streeft, betekent een
grote vooruitgang. Indien men steeds de eis van een doeltreffende coördinatie van
gekleurde dementen vooropstelt bestaat niet het gevaar, dat de in kleuren uitgevoerde
kaart een smakeloos geheel wordt. Wij mögen zelfs, wat betreft de uitdrukkingskracht
van kleuren tot de uiterste mogelijkheden gaan, indien wij ons houden aan de regels,
die door samenwerking van theorie en praktijk aan de kaart evenals aan het kunstwerk
van een Schilder, karakter en sfeer geven. De samenhang met dat, wat zinvol is, is
hierbij vanzelfsprekend geboden. De visuele gewaarwording gehoorzaamt eigen wetten
en E. Imhof heeft zeker gelijk wanneer hij meent dat de zaken waarmee de psycholoog
reeds lange tijd vertrouwd is, voortaan in de kartografie niet meer over het hoofd
gezien mögen worden. In dit geval zullen wij ook te maken krijgen met de pedagogische
factor, waarmee men bij vele kaarten rekening moet houdenwant kleurgewaarwording
is voor kind en volwassene niet essentieel verschillend. Aldus zien wij op ons arbeids-
terrein het volgende zieh aftekenen: enerzijds een onderlinge samenhang tussen de
kleuren en anderzijds een complex, dat aanvangt met het fysisch-fysiologisch proces
van het kleuren-zien en dat eindigt bij de oorzaken van de kleurgewaarwording en
bij de kleurenpsychologie.
In de bouwkunst, de schilderkunst en de grafische kunst heeft men in principe met
dezelfde problemen betreffende kleur te maken. De kartograaf houdt zieh weliswaar
minder bezig met de behandeling van de kleur als materie, doch des te meer met de
overwegingen op welke wijze zijn streven tot kleurgeving in druk uitgevoerd wordt.
Zijn kleurencombinaties brengt hij niet over op een muur of op linnen, maar op papier,
op een kleurdrager die door zijn eigen tint en hoedanigheid zeker overleg vereist. Een
bepaalde kennis van eigenschappen, karakter en harmonie van de kleuren is onmisbaar
voor de kartograaf, wanneer hij met overleg de dynamiek en de symboliek van de
kleur zodanig wil toepassen, dat het kleurige uiterlijk van de kaart voldoet aan alle
eisen, die men daaraan moet stellen.
