98
overeenkomende met die van grijs. Dofgemaakte kleuren wijken terug in de diepte
van het beeld, ze verwijderen zieh. Het verschil in karakter tussen heldere en dofge
maakte kleuren levert ons dus twee elementaire grootheden om een kleur vast te leggen.
Met behulp van een bol met het net van parallellen en meridianen, een voorstellings-
methode die voor de kartograaf zeer gebruikelijk is, kan de positie van de doffe
kleuren t.o.v. de heldere kleuren en het verband tussen kleurrichting, helderheid en
zuiverheid op een bijzonder begrijpelijke wijze gedemonstreerd worden (fig. 3). De
equator wordt gevormd door de kleurencirkel met de verzadigde kleuren; op een meri-
diaan liggen de kleuren met eenzelfde kleurrichting en wel naar de ene 'witte' pool
de lichtheldere en naar de andere 'zwarte' pool de donkerheldere tinten. De hoogste
graad van lichtheid voor alle kleuren wordt bereikt in de witte pool; de maximale
verandering in de richting van het zwart voert dus voor alle kleuren naar de tegenpool.
Doffe,
ld euren V
KleurschaaJ
ZWART
I
I
F'g3
Op de breedtecirkels liggen dus, logisch gezien, steeds alle kleuren die dezelfde graad
van lichtheid bezitten. De dofgemaakte kleuren tenslotte vindt men binnen het bol-
oppervlak. Hoe meer de kleuren vanuit de meridianen de as wit-zwart, de grijs-as
naderen, des te meer vermindert haar zuiverheid en neemt de troebeling toe.
De kleur grijs wordt in haar schakeringen tussen wit en zwart alleen door de
graad van helderheid omschreven. De toevoeging van grijs aan de kleuren die tot de
kleurencirkel behoren heeft verschillend effect. Koude kleuren worden daardoor minder
veranderd dan die met een graad van hoge lichtheid en deze weer anders dan rood.
De overgangen van blauw naar grijs zijn zacht. Geel en grijs geven tinten die varieren
tussen de kleuren van droog duinzand en akkerland. Rood, de meest krachtige kleur
Staat in uiterste tegenstelling met het neutrale grijs; daarom is het effect des te groter;
het zijn tegengestelde kleuren.
Reeds enige malen hebben we het begrip complementaire kleuren genoemd. We
gingen uit van de kleurendriehoek rood-blauw-geel en herhalen dat iedere basiskleur
de complementaire kleur is van de kleur die gevormd wordt door de menging van de
