P. J. BAKKER 1
DE KAART VAN AMSTERDAM 2
,j4 f,
In dit tijdschrift is onlangs van de hand van de heer Hage een artikel over de kaart
1:10 000 van de gemeente Rotterdam versehenen. Ook zijn enkele körte beoordelingen
bij het verschijnen van gemeentelijke kartografische uitgaven gepubliceerd. Dit alles
geeft evenwel nog geen volledig beeld van hetgeen er op dit gebied in de tegenwoordige
tijd tot stand wordt gebracht en de uitnodiging tot het sehrijven van een artikel werd dan
ook gaarne aanvaard, dit te meer omdat bij de schrijver van dit artikel de indruk be-
staat, dat er tot nu toe in ons land weinig over gemeentelijke kartografie is geschreven
of gezegd. Zoals het bovenstaande opschrift reeds aanduidt, zal hier over de kaarten
van Amsterdam worden geschreven en wel over de kaarten, die door de onderafd. Land
meten en Kartografie van de Dienst der Publieke Werken worden gemaakt. Zoals de
naam reeds aangeeft, bestaat de onderafdeling uit een landmeetkundige en een karto
grafische groep. De laatste groep is met de vervaardiging van de kaart van Amsterdam
belast. Deze groep wordt ook wel met de naam "Kaart van Amsterdam" aangeduid.
Voorafgaande aan de beschrijving van de kaarten en van de vervaardiging ervan zal
iets vermeld worden over de omstandigheden en gebeurtenissen, die tot de tegenwoor
dige toestand hebben geleid.
In de laatste helft van de vorige en aan het begin van deze eeuw hebben de waterleiding, het
stadsgas, de rioleringssystemen, de electriciteit en tenslotte ook de telefoon hun aandeel geleverd
om de stad meer bewoonbaar te maken. Daartoe werden in de loop van deze ontwikkeling een
groot aantal buizen en kabels in de openbare straat aangebracht. De Dienst der Publieke Werken
was en is belast met het beheer en het onderhoud van het stratennet en men kan zieh dan ook
wel voorstellen dat het vooral omstreeks de eeuwwisseling snel groeiende ondergrondse leidingen-
en kabeinet onoverzichtelijk werd en de Dienst P.W. bij zijn onderhoudstaak voor moeilijkheden
kwam te staan.
De toenmalige Directeur van P.W. gaf op 12 januari 1905 dan ook aan de Wethouder P.W.
te kennen, dat het, in het belang van zijn Dienst, wenselijk zou zijn, dat de Directeuren van de
Gemeentebedrijven hem revisie-tekeningen op schaal 1 1000 zouden toezenden van alle door deze
gemeentebedrijven uitgevoerde nieuwe werken. Hierbij stond de Directeur P.W. voor ogen met
deze revisietekeningen op schaal 1 1000 een kaartwerk van de stad in dezelfde schaal samen te
stellen en op deze kaarten alle zieh op en in de openbare straat bevindende werken aan te geven.
De directeuren van de Gemeentebedrijven stünden in het algemeen welwillend tegenover deze ge
dachte en het streven van de Directeur P.W. leidde dan ook vrij snel tot een besluit van B. en W.,
waarin o.m. werd bepaald, dat alle directeuren van Gemeentebedrijven van de door deze bedrijven
vanaf 1 januari 1905 uitgevoerde werken en voortaan uiterlijk 2 maanden na het gereedkomen van
nieuwe werken opgave zouden moeten doen aan de Directeur P.W.
Hoewel dit besluit zeker een stap in de goede richting is geweest om het gestelde doel een
goed en snel te raadplegen overzicht van de in de openbare weg aanwezige kabels en leidingen
te bereiken, bleek al spoedig dat de middelen hiertoe ontoereikend waren.
Wat was n.l. het geval; de overeenkomstig het besluit aan de Directeur P.W. gezonden tekenin-
gen bleken zeer heterogeen van inhoud te zijn. De schaal waarop getekend was, varieerde van
1 200 tot 1 1250.
Met de wijze waarop de tekening werd geconstrueerd en met de op deze tekeningen weergegeven
topografie was het niet veel beter gesteld.
Hier kwam dus aan het licht, dat men om het gestelde doel te bereiken zou moeten beschikken
over een kaartwerk op de gewenste schaal dat was dus 1 1000 Immers, indien de door
de Gemeentebedrijven uitgevoerde werken door ieder van de bedrijven op bladen van deze kaart
1 Ir. P. J. Bakker, Dienst der Publieke Werken, afd. Landmeten en Kartografie te Amsterdam.
2 De inhoud van dit artikel komt ongeveer overeen met de inhoud van een door de schrijver
in de Zuiderkerk te Amsterdam op 3 november 1961 ter gelegenheid van de Nederlandse Karto-
grafendag 1961 gehouden lezing.
