425
DE WATERSTAATSKAART
de onderdruk een afdruk op papier gemaakt. Deze afdruk werd met behulp van stijfsel
of gelatine op de kleurstenen overgebracht en diende dus voor elke kleur als gids voor
het graveren. Als men thans een dergelijke kaart ziet, kan men alleen maar respect
hebben voor de gave en mooie kaarten, welke toen werden geleverd. Grote moeilijk-
heden had men bij het drukken door de werking van het papier als gevolg van de
bevochtiging. Te droog en daardoor gekrompen papier werd vochtig gemaakt door het
te leggen onder vochtig ongelijmd papier. Te nat en daardoor uitgerekt papier pro
beerde men voor de volgende drukgang op maat te krijgen door het te drogen boven
een kolenvuur.
Een belangrijke verbetering was de toepassing van de fotografie bij het overbrengen
van een tekening op steen. Deze methode werd toegepast vanaf omstreeks 1866. Nog
later werd het mogelijk om de beeiden op de stenen over te brengen door middel van
kooldruk. Uitgaande vanuit een negatief konden de niet belichte delen van de tekening
worden weggespoeld. Deze delen werden licht geetst en gegomd en namen bij het
afdrukken geen inkt aan. Men kreeg dus een enigszins hoogliggend beeld. Het be
lichten geschiedde aanvankelijk nog met behulp van zonlicht, doch later werden daar-
voor ook booglampen gebruikt. De stenen werden vervangen door zinkplaten. Het
griseren verviel door het gebruik van rasters voor het verkrijgen van tintverschillen.
7. De reproduktie van de Waterstaatskaart
Uitgangspunt voor de reproduktie van de Waterstaatskaart, zoals deze thans wordt
toegepast, vormen de stukken, welke zijn ontvangen van de afdeling Verkenning,
namelijk:
modelblad met wegenkaart, tekstkaart en kleurmodel
wijzigingsblad.
De gehele reproduktiegang zal nu in grote lijnen worden behandeld aan de hand
van het ondervolgende sterk vereenvoudigd Schema:
tekstkaart
onderdruk
eerste controlemodel
rasteren
tweede controlemodel
kleursplitsing
derde controlemodel
drukplaten
drukken.
Aan de hand van de tekstkaart wordt de volledige tekst opgenomen en getypt. Aan-
wijzingen worden daarbij vermeld omtrent de corpsgrootte en andere van belang zijnde
punten. Hierna wordt de tekst gezonden naar de afdeling Provinciale Beschrijving, waar
de tekst wordt aangepast aan de spellingregels.
De volgende fase is, dat de gecorrigeerde tekst wordt gezonden aan een fotozetterij.
De tekst wordt spiegelbeeldig positief opgenomen op stripping-f ilm. Het voordeel van
deze methode is, dat voor het negatief meerdere contacten gemaakt kunnen worden.
Ook is het mogelijk om zo nodig de corpsgrootte nog te kunnen wijzigen door gebruik
te maken van een vergrotingsapparaat. Hierna wordt de tekst in de verschillende fasen
van het reproduktieproces in spiegelbeeld gemonteerd met behulp van stripping-cement.
De onderdruk, die voor de Waterstaatskaart wordt gebruikt is een rechtstreekse kopie
van de gegraveerde onderdruk van de Topografische kaart, schaal 1 50 000. In deze
onderdruk worden eventuele wijzigingen aangebracht aan de hand van het wijzigings
blad, dat van de verkenningsafdeling is ontvangen. Van deze bijgewerkte onderdruk
