414
Wanneer de verkenningen en waterpassingen voltooid waren, werd door de directie
Algemene Dienst overgegaan tot vervaardiging van een netkaart. Daar werd vaak nog
een hulpkaart aan toegevoegd, waarop de grenzen der polders en de terreinhoogte wer
den aangegeven. Ook werden op deze hulpkaart de in de topografische kaart aan te
brengen wijzigingen opgenomen. Aan de hand van de netkaart en de hulpkaart werden
bij het Topografisch Bureau de benodigde stenen of platen vervaardigd, waarna een
proefdruk werd gemaakt die tevens als kleurenproef diende. Na goedkeuring werd dan
de oplage gedrukt.
In grote lijnen wordt deze werkwijze heden ten dage nog gevolgd. Het vervaardigen
van de tekenstukken en de lithografie geschiedt nu echter geheel door de directie Al
gemene Dienst. Het aandeel van de Topografische Dienst bestaat uit het beschikbaar
stellen van de topografische ondergrond en het drukken van de kaarten. Een kleuren
proef wordt nu door de Algemene Dienst zelf vervaardigd. (Zie onder 7).
De Waterstaatskaart verscheen reeds in kleurendruk in een tijd, dat de Topografische
kaart uitsluitend in zwart werd gedrukt. Daar zij voornamelijk gegevens bevat, die niet
direct uit de topografie waarneembaar zijn, dient zij gerekend te worden tot de thema
tische kaarten. Een thematische kaart die een unieke plaats inneemt. Voor zover mij
bekend, worden alleen in West-Duitsland sedert 1955 kaarten uitgegeven, welke enigs-
zins met de Waterstaatskaart zijn te vergelijken. Dit zijn de Gewässerkundliche Karten
van Nordrhein-Westfalen, welke zijn samengevoegd in een atlas.
De reacties op de eerste uitgave van de Waterstaatskaart waren zeer gunstig. Voor
de militairen werd zij al spoedig een onmisbaar hulpmiddel voor de Studie van even-
tuele militaire inundaties. Voor de burgerlijke instanties werd zij gebruikt bij de Studie
van, zoals men indertijd zei: „hydrographie en gedaante des bodems.
Met zekere trots vermeldde men, dat bij de verkenningen van de Waterstaatskaart
was geconstateerd, dat de Kriekelenberg bij Wijlre niet het hoogste punt van ons land
was. In de aardrijkskundige leerboeken en op de stafkaart stond deze berg met een
hoogte van 240 m AP vermeld als de hoogste berg van Nederland. Dit getal moest
echter worden teruggebracht tot 193,80 m AP. Tevens bleek de zuidoosthoek van
Limburg nabij de grens ten zuiden van Vaals met een hoogte van 322^50 m AP
het hoogste punt te zijn.
3 p> g functie en betekenis van de Waterstaatskaart
J. VAN DER KLEIJ
Het water valt in Nederland niet weg te denken. Het vormt, als deel van de ruimtefactoren,
bodem, lucht en water, voor Nederland een steeds terugkerend probleem. In eerste instantie is
men geneigd om aan te nemen, dat er een teveel aan water is. Vaak is dit ook zo en zal aien de
neerslag zo snel mogelijk moeten afvoeren naar het buitenwater om onderlopen van de landerijen
te voorkomen. Soms lukt dit niet geheel en kan men overstroming niet verhinderen, zoals bijvoor-
beeld in december i960 is geschied op verschillende plaatsen in het oosten, midden, noorden en
zuiden van ons land. Aan de andere kant moet men zuinig met het water omgaan om het te
kunnen gebruiken voor doorspoeling, bestrijding van de verzilting en voor zoetwatersuppletie door
besproeiing of infiltratie.
In tijden van droogte, zoals in 1943 en 1947, kan gebrek aan water tot zeer nadelige gevolgen
leiden voor de landbouw. In de laatste tijd is er nog een factor bijgekomen, waarop watertekort
duidelijk invloed heeft, namelijk de drinkwatervoorziening.
De watervoorraad en de watervoorziening vragen om ordening en geleiding. Door deze zorgen is
het begrip waterhuishouding ontstaan. Hiertoe behoren zowel de Deltawerken als de stuwtjes in
de waterleidingen van de polders. De werken in het Deltagebied hebben echter ook tot taak
beveiliging tegen overstromingen bij stormvloeden. En daarbij zijn wij aangeland op een ander
aspect van het water. Het kan namelijk ook een gevaar betekenen; als zodanig wordt het vaak
bestempeld tot vijand.
De bedreiging kan komen vanuit de zee. Denk aan de stormvloedramp van februan 1953 die
vooral voor het zuidwesten van ons land desastreuze gevolgen had. Echter ook voor die tijd
