75
C. PIKET
HET TERREIN, HET LANDSCHAP, EN DE TOPOGRAFISCHE
KAART 1 25000 VAN NEDERLAND1
I n 1 e i d i n g
De keuze van het onderwerp van de Kartografische Studiedagen 1965 stond in het
teken van het 150-jarig jubileum van de Topografische Dienst. Elk jubileum geeft
aanleiding tot bezinning: een blik in het verleden, een herdenken van hetgeen in een
lange reeks van jaren tot stand werd gebracht en, als daartoe aanleiding is, eveneens
een blik in de toekomst, een uitstippelen van de verder te volgen weg.
Zo was het ook bij dit 150-jarig jubileum. Op 18 februari 1965 werd aan velen
middels een instructieve tentoonstelling in het gebouw van de Topografische Dienst te
DefFt een beeld geboden van hetgeen in 150 jaren door deze instelling tot stand werd
gebracht. En tijdens de studiedagen te Valkenburg wist Ir. J. A. C. E. van Roermund,
hoofd van de Opnemingsdienst van de Topografische Dienst, de geschiedenis van de
jubilerende instelling in enkele markante perioden in te delen.
Van 1815 tot 1830 had de dienst tot taak militaire verkenningen uit te voeren; offi-
cieren van de Generale Staf legden de gewenste gegevens schriftelijk vast, kaarten
vormden hierbij slechts een aanvulling en ze versehenen niet in druk.
In de periode 1830-1870 wordt de vervaardiging van de topografische kaart hoofd-
taak, de schriftelijk vastgelegde 'logistieke gegevens' vormen nu een toevoegsel bij de
kaart. De taak van het samenstellen van kaart en tekst is in handen van leger-officieren.
Tot 1870 was de topografische kaart een zuiver militair produet, maar vanaf dit jaar
vervaardigde men naast de militaire een civiele uitgave waarop de terreinvoorwerpen van
strikt militair belang niet zijn weergegeven en veelal zijn vervangen door 'fantasie-
terrein'. Deze werkwijze werd in 1962 beeindigd; sindsdien vervaardigt men een uitgave,
doch een deel van de oplage wordt bedrukt met een militair coördinatennet. De kaart
als zodanig is dus geen militaire kaart meer.
In de loop van 150 jaren zijn wij dus, zij het middels omwegen, een kostbaar onder-
zoeksinstrument rijker geworden, en het is ondoenlijüTom in kort bestek uiteen te zetten,
in welke mate het werk van de Topografische Dienst steun heeft geboden aan de thema
tische karteringen van ons land, maar zeker is wel dat zonder onze topografische
kaarten het meetkundig fundament aan vele kaarten ontnomen zou zijn en dat ook de
veldonderzoekingen gevoelig vertraagd zouden zijn. Dank en waardering t.o.v. de Topo
grafische Dienst zijn bij dit jubileum dan ook op hun plaats! Wij zouden hiermee ons
betoog kunnen beeindigen, wäre het niet dat een door de Organisatoren der studiedagen
opgesteld programma-onderdeel „Discussie over suggesties, opmerkingen en kritiek met
betrekking tot de weergave van het terrein op de topografische kaart" ons er toe brachten
deze loftuiting te doen vergezellen van een geografische visie op de weergave van het
terrein op de topografische kaart.
De topografische kaart als terreinkaart
De laatste decennia uit de geschiedenis van de Topografische Dienst zijn gekenmerkt
door een wat nauwer contact met de niet-miiitaire kaartgebruiker, maar het zou over-
dreven zijn te beweren dat de Nederlandse burger daardoor een intensief gebruiker van
1 Onder bovenstaande titel hield schrijver dezes een inleiding met lichtbeeiden tijdens de Karto
grafische Studiedagen 1965 te Valkenburg (L.).
6*
