C. KOEMAN
DE 'VINLAND MAP'
460
EEN WERELDKAART UIT C. 1440, MET EEN AFBEELDING VAN
AMERIKAANS GEBIED
Ergens in het door Christenen geregeerde deel van Europa heeft een Franciskaner
monnik omstreeks het jaar 1430 een wereldkaart getekend om te dienen als illustratie bij
een boek dat hij in zijn bezit had. Dit boek (een handschrift uiteraard) bestond uit twee
historische werken: a. Speculum Historiale door Vincent de Beauvais, geschreven om
streeks 1250 en b. Historia Tartarorum (voortaan de Tartar relation genoemd), door
C. de Bridia (voornaam onbekend), geschreven in 1247. Op deze wereldkaart komt,
naast enkele teksten die o.a. in verband staan met de verhalen uit de Tartar relation, een
tekst van drie regels voor (bij B in de illustratie) over de tocht (in 1002-1003) van de
Noren Bjarni en Leif (Eirikson) uit Groenland naar een onbekend land in het Wes
ten: Vinland en een tekst van acht regels over de komst (in 1118) van bisschop Eric,
afgevaardigde van Paus Pascal II in Vinland (bij A in de illustratie). Deze tekst staat
geschreven bij een afbeelding van een groot eiland, waarin twee diepe baaien, dat onge-
veer de plaats inneemt waar wij op onze moderne kaarten het gebied tussen Baffin Land
en de kust van Labrador zouden tekenen.
Zoals gebruikelijk in die jaren werden boek en kaart gekopieerd. Dit had plaats om
streeks 1440. De drie delen: wereldkaart, Speculum Historiale en Tartar relation raakten
later gescheiden. Wanneer, weten we niet. In oktober 1957 bood de antiquaar Laurence
Witten uit New Häven, Conn. een dun manuscript dat slechts de wereldkaart en de
Tartar relation bevatte te koop aan. Hij had dit manuscript uit een particuliere verzame-
ling in Europa gekocht. De Yale University Library had grote belangstelling voor dit
manuscript maar aarzelde het te kopen want de kaart en het handschrift schenen niet bij
elkaar te hören. In de eerste plaats niet omdat de wormgaatjes in de kaart in het geheel
niet samenvielen met de wormgaatjes in de bladen van het handschrift en in de tweede
plaats omdat op de recto zijde van de linker helft van het dubbele kaartblad geschreven
stond: „Copie van het eerste, tweede en derde deel van het Speculum'' (in Latijn uiter
aard). Yale oordeelde de kaart verdacht, dus ging de koop niet door.
In april 1958 ontving Mr. T. E. Marston, Curator van de M. E. en Renaissance
literatuur van de Yale University Library een catalogus van een Londense boekhandelaar.
Hij bestelde daaruit voor zijn particuliere verzameling een handschrift en voegde daar op
het laatste moment nog de bestelling van een in de catalogus aangeboden gedeelte van
een handschrift van Vincent de Beauvais' Speculum Historiale aan toe, hoewel dit
laatste hem nauwelijks interesseerde, doch vanwege de läge prijs er bij genomen werd.
Na ontvangst van de beide werken gaf Mr. Marston ze ter beoordeling in handen van
de antiquaar Laurence Witten. Groot was de opwinding van deze laatste toen hij vast-
stelde dat dit fragment van het Speculum Historiale de sleutel vormde voor de oplossing
van het raadsel van de samenhang van de Vinland Map en de Tartar relationDe drie
documenten waren met dezelfde hand geschreven, de wormgaatjes in het Speculum
Historiale en in de wereldkaart pasten op elkaar en de watermerken in het papier waren
dezelfde. Het bleek dat de Vinland Map vöör in het boek gezeten had, de Tartar relation
achterin. Daarmee was aan de uiterlijke kentekenen van echtheid voldaan. De kaart en
handschrift werden door een particulier gekocht en aan de Yale University Library ge-
schonken.
Zo luidt het interessante en wonderlijke verhaal over de herkomst van 's werelds tegen-
