170
Ceskoslovensky Vojensky Atlas (Tsjechoslowaakse Leger Atlas).
Ministerstvo Närodni Obrany teskoslovenskä Akademie Ved (Ministerie van Nationale
Verdediging Tsjechoslowaakse Academie van Wetenschappen) Nase Vojsko- mno. Praha
1965. 30x42 cm (8), 376 blz./175,—
Deel I: Geografische kaarten, blz. 1-232.
Deel II: Krijgsgeschiedkundige kaarten, blz. 232-376.
Deze atlas vormt wel een ongewone publikatie; zeisnl. grotendeels verzorgd door het Tsjecho
slowaakse leger. De titulatuur van de redaktieleden is overwegend militair en het tweede gedeelte
van de atlas bestaat uitsluitend uit krijgsgeschiedkundige kaarten. Het eerste gedeelte is een con-
ventionele wereldatlas waarin de fysisch-geografische en de thematische kaarten in een regionale
samenhang opgenomen zijn. Behoudens die vele generaal-majoors en kapiteins en de talrijke oor-
logskaarten in het tweede deel merkt men echter niet dat hier een militaire organisatie als redaktie
is opgetreden. Degenen die veronderstellen dat deze atlas kenmerken van ondeskundigheid ver-
toont komen bij nadere kennismaking tot de tegenovergestelde conclusie, welke zelfs overslaat in
bewondering voor het uitstekende kaartwerk dat hier geboden wordt. Er is alle redenen de
Tsjechische regering dankbaar te zijn dat zij een gedeelte van de voor militaire zaken bestemde gel-
den heeft besteed aan de uitgave van een wereldatlas die in zijn categorie tot de beste uit de laatste
twintig jaar behoort. Het voor de Tsjechische schatkist aanvaardbare thema van de militair-
thematische wereldatlas heeft een (naar omvang veel grotere) prachtige wereldatlas als neven-
produkt opgeleverd. De stijl van de geografische kaarten vertoont verwantschap met die van de
Sovjetrussische Atlas Mira. Maar er zijn enkele zeer belangrijke Verbeteringen: men is er in ge-
slaagd om hoogtezones, reliefschaduw en begroeiing (bos) tezamen in kaart te brengen zonder dat
een van deze aspecten aan duidelijkheid heeft ingeboet. Voor het bos is een craquele vormig groen
gebruikt dat duidelijk naar voren springt, niet alleen in de zone van 0-200 m hoogte, maar ook
in de grijze bergschaduw-partijen. De geografische kaarten zijn op de schalen 1:500.000 - 1:30
miljoen. Tsjechoslowakije is op de schaal 1:500.000, Polen, Hongarije, Duitsland, de Benelux,
Oostenrijk en Zwitserland op de schaal 1:1 miljoen. Voor vele atlasmakers buiten Tsjechoslowa
kije dus een belangrijke atlas! De werelddelen buiten Europa zijn afgebeeld op de schalen 1:10
miljoen tot 1:30 miljoen. Daaraan is dus minder aandacht besteed, maar er zijn door een vrij wil-
lekeurige selectie een aantal gebieden op 1:3 - 1:5 miljoen gegeven. Dit brengt ons op een minder
verdienstelijk aspect van de atlas: hij is conventioneel door het opnemen van vele bijkaartjes.
Echter niet op de hoofdkaarten maar op bladen die gevuld zijn met regionale en stadskaarten. Hoe
men ook over het opnemen van bijkaartjes denken mag, zoals deze atlas het doet, met vrijwel alle
afgebeelde Steden op eenzelfde schaal 1:250.000 (Tsjechische Steden 1:100.000 en N. Amerikaanse
1:500.000) kan men er vrede mee hebben. De meeste kaarten, ook die van het krijgskundig ge
deelte, zijn uitslaand. Beide kategorieen zijn aan twee kanten van het papier gedrukt. De thema
tische kaarten die geologie, vegetatie, klimaat, bevolking en industrie geven zijn alweer klassiek
van uitvoering maar verfijnd in hun kleur en tekening. Die verfijning komt ook tot uiting in de be-
schrifting van de gehele atlas. Dunner, 0,2 mm groter en dus leesbaarder dan die op de Bertels
mann Wereldatlas. Over de inhoud van de geografische kaarten is pas een gefundeerd oordeel te
geven wanneer we de inheemse kaarten met de Tsjechische vergelijken. Voor Nederland is dat
vlug te doen. Het resultaat is niet slechter dan op de andere buitenlandse atlassen: een verkeerde
generalisering van de wateren, onjuiste plaatsnaamselectie enz., maar hoe wil dat ook anders zijn,
zonder dat Nederland zelf aan de buitenlandse kartografen voorschrijft hoe men dit land genera-
liseren moet. De weergave van het areaal dat door de grote Steden ingenomen wordt is ook een
zwak punt in deze atlas. Hiervoor is nl. een willekeurige selectie toegepast: op de kaarten van
Tsjechoslowakije goed, op de meeste andere gebrekkig.
Met deze atlas heeft Tsjechoslowakije zieh opeens aan de top van de atlaskartografie gewerkt.
Ondanks de niet wijdverbreide taal verdient deze atlas een plaats in onze bibliotheken. De wel
zeer doordachte opzet en de verfijnde uitvoering van tekening en druk kunnen voor menigeen als
voorbeeld dienen. Papier en band zijn zeer fraai en degelijk. (Rüg van echt leer!) Een plaatsnamen-
register is blijkbaar nog niet gereed. De losbladige legenda verdient navolging. Evenals het feit dat
de datum vermeld is waarop de redaktie afgesloten is. Dat is hier l-l-'64.
C.K.
K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift I 1967) Nr. 2
