baar Onderwijs van betekenis zijn. Het zou toe te juichen zijn indien de facsimile-
atlassen, die over het algemeen zeer geschikt zijn als jubileumgeschenk, zieh ook in
de schoolbibliotheek een vaste plaats zouden kunnen veroveren. Het g.t. lijkt de
aangewezen plaats deze Stelling te verdedigen.
Een inventarisatie van de thans versehenen facsimile-uitgaven leidt tot het vol-
gende resultaat
De uitgeverij Sequoia, Lausanne, waarin ingewijden een dochtermaatschappij
van Elsevier, Amsterdam zullen herkennen heeft de volgende drie atlassen in
kleuren gereprodueeerd
1. lucas jansz waghenaer, Spiegel der Zeevaerdt (1584- 85);
2. Abraham ortelius, Theatrum Orbis Terrarum (1570);
3. j. en c. blaeu, Tooneel der Steden van de Vereenighde Nederlanden (1649).
De uitgeverij Theatrum Orbis Terrarum Ltd, Publishers of Town Books and
Old Atlasses, Amsterdam, in den vervolge kortheidshalve aangeduid als tot, heeft
sedert 1963, 21 atlassen gereprodueeerd. De TOT-facsimile's zijn, behoudens enkele
platen in de topografische atlas Civitates Orbis Terrarum van braun en hogenberg
(1572-1618), zwart-wit uitgaven; zij bevatten dus geen kleuren. De uitgeverij tot
heeft een ambitieus plan ontworpen waarbij successievelijk alle belangrijke at
lassen uit de historische kartografie aan de beurt zullen komen. Het project om-
vat de jaarlijkse uitgave van telkens zes atlassen. Bij de samenstelling van zo'n
jaarpakket van zes atlassen is gestreefd naar een aantrekkelijke verscheidenheid.
De eerste serie, versehenen in 1963-'64, omvatte bijv. twee Ptolemaeus-uitgaven,
een wereldatlas, twee zeeatlassen en een regionale atlas. Belangstellenden kunnen
uit bestaande series ook losse atlassen bestellen en deze zelf, al naar gelang de
behoeften, tot nieuwe reeksen samenvoegen. Zo kan bijv. door hergroepering uit
de tot dusver versehenen TOT-reeksen een serie Ptolemaeus-uitgaven worden ge-
vormd die de volgen de atlassen omvat
1. De eerste gedrukte Ptolemaeus-editie, vervaardigd in 1477 te Bologna,
bestaande uit 26 dubbelbladige kaarten (i.p.v. 27 zoals het origineel) voor-
stellende het wereldbeeld van de Grieken omstreeks 100 jaar na Christus.
2. De tweede Ptolemaeus-editie, gedrukt in 1478 te Rome van kopergravures,
evenals de eerste uitgave naar een Grieks origineel.
3. De eerste Ptolemaeus-uitgave die buiten Italie verscheen nl. te Ulm in 1482.
Deze editie gedrukt van houtsneden, verschilt van de vorige edities door de
uitbreiding met 5 'moderne' kaarten, waaronder van de aan de Grieken on-
bekende Noordeuropese landen.
4. De Ptolemaeus-uitgave van Strassburg van 1513. In deze editie heeft het klas-
sieke wereldbeeld, dat in de vorige uitgave reeds bezig was te veranderen,
een fundamentele wijziging ondergaan. De atlas bevat niet minder dan 20
nieuwe kaarten waaronder een van de Nieuwe Wereld.
5. De geheel omgewerkte editie van Sebastian Münster (Basel 1540) bestaande
uit 48 kaarten, die definitief afrekenen met de klassieke geografie.
De docent die het wereldbeeld der klassieken op zijn leerlingen wil overdragen
vindt in deze uitgaven een voortreffelijk hulpmiddel. Zij maken het voorts moge-
lijk de evolutie van het wereldbeeld sedert de oudheid aan de hand der 'Tabulae
Novae' te illustreren. Ook de uitbreiding van de Renaissance van Italie via Zuid-
Duitsland naar Frankrijk en de Nederlanden kan met vrucht aan de hand van
De betekenis voor het Middetbaar Onderwijs van facsimile's van zeldzame oude atlassen
163
K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift I 1967) Nr. 2
