kaarten uit deze facsimile atlassen worden gei'llustreerd. Op Scholen waar oude ta-
len worden onderwezen dient m.i. op zijn minst een Ptolemaeusatlas aanwezig te
zijn.
Een tweede hergroepering van de TOT-facsimile's levert een groep atlassen op
met het predicaat 'Eerste'. Eliertoe behoren:
1. 's Werelds eerste moderne (dit in tegenstelling tot de antieke Geographia) we-
reldatlas: Het Theatrum Orbis Terrarum van Abraham ortelius, omvattende
53 kaarten, uitgegeven te Antwerpen in 1570.
2. 's Werelds eerste gedrukte zeeatlas: Spieghel der Zeevaerdt van Lucas jansz.
waghenaer, een zwart-wit facsimile van een der meesterwerken van
christoffel plantijn's drukpers. (Leiden 1584-'85).
3. De eerste atlas van Frankrijk: Maurice bouguereau's Theatre Francis uit
1594.
4. Cornelius wytfliet's Descriptionis Ptolemaicae Augmentum, de eerste atlas
die geheel aan Amerika is gewijd, bestaande uit 19 kaarten (Leuven 1597).
5. De eerste atlas van Nederland: pieter van den keere (kaerius): Germania
Inferior uit 1617.
De betekenis van deze groep facsimile-atlassen ligt vooral in de onmiddellijke con-
frontatie met het kaartbeeld der 16de en 17de eeuw. Er doen zieh op de middelbare
school vele gelegenheden bij het aardrijkskunde- en geschiedenisonderwijs voor,
waarbij dit kaartbeeld een zinvolle illustratie kan vormen bij de behandelde stof.
De oude kaarten stellen de docent in vele gevallen in Staat gebruik te maken van
een visuele kennisoverdracht, die het gesproken of geschreven woord krachtig kan
ondersteunen. Afgezien daarvan representeren deze atlassen een stuk beschavings-
geschiedenis, vergelijkbaar met de literatuur of beeidende kunsten uit die dagen
waarvan op de middelbare school kennis genomen dient te worden.
Samenvattende is de conclusie gerechtvaardigd dat de uitgevers van facsimile-
atlassen een wetenschappelijk verantwoorde lijn volgen. Voorts blijkt dat deze at
lassen, ogenschijnlijk alleen bestemd voor fijnproevers, als relatiegeschenken of
voor rijke bibliotheken, ook voor brede kringen van belangstellenden aantrekkelijk
zijn en waarde te hebben. De opvoedkundige waarde van deze edities ligt tenslotte
niet alleen in de onderwerpen die zij belichten. Daarnaast vormt de verfijnde typo-
grafie van deze replica's een telkens weerkerende vreugde voor de bezitter. Ten
slotte verdient het vermelding dat elke atlas wordt ingeleid door een deskundige.
Kartografische Mededelingen
Het eerstvolgende nummer van de Kartografische Mededelingen, nr. 36, zal in
Oktober verschijnen.
Door de tijdrovende werkzaamheden i.v.m. het I.C.A.-congres was het voor
de sub-redactie Kartografie onmogelijk de kopij gereed te hebben vöör het ter
perse gaan van de 3e aflevering van het Geografisch Tijdschrift. In de 4e afleve-
ring, die in Oktober zal verschijnen, hopen wij de rubriek „Kartografie" weer op
te kunnen nemen.
164 De betekenis voor het Middelbaar Onderwijs van facsimile's van zeldzame oude atlassen
c. KOEMAN
K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift I (1967) Nr. 2
