Besprekingen
179
detail. Het ligt in de aard van etnische kaarten dat zij, naast grotere gebieden die etnisch homo-
geen zijn, talrijke 'Sprach- und Völkerinselnbevatten: kleine en zeer kleine gebieden, die dikwijls
op zeer grillige en onoverzichtelijke wijze Over het kaartblad verstrooid liggen. Ook gebieden met
etnisch sterk gemengde bevolkingen kunnen voor de kartograaf zeer netelige Problemen opleve-
ren. Deze moeilijkheden, waarop in het verleden vele volkenkaarten zijn gestrand, zijn in deze
atlas op meestal voorbeeldige wijze opgelost, allereerst door het gebruik van sprekende vlak-
kleuren, waar mogelijk gecombineerd met schrift. Ofschoon dit niet in alle gevallen gelukt is,
heeft men er kennelijk naar gestreefd voor de sterkst verbrokkelde en kleinste kleurvlakken de
sprekendste kleuren te gebruiken. Zeer groot is het aantal rastercombinaties, waarbij lijn- en
puntrasters overheersen, kornrasters daarentegen slechts spaarzaam worden aangewend. Daar
het aantal kleuronderscheidingen op de kaarten vaak zeer groot is (soms tot 50 toe) en daardoor
de kleuren in de kaart vaak te weinig onderscheid vertonen om ze vanuit de legenda gemakkelijk
te herkennen, zijn de kleurvlakken zowel in de kaart als in de legenda genummerd, een werkwijze
die in vele Russische atlassen wordt gevolgd. Men kan hiertegen bezwaar hebben wegens de extra
belasting van de schriftplaat, doch het vormt, vooral bij kleine en menggebieden, een haast on-
misbaar hulpmiddel bij het correct lezen van complexe kaarten.
Volken die zeer verspreid zijn, of tussen andere volken wonen heeft men aangegeven door kleine
geometrische figuren, in de voor het volk gebruikte kleur. Hierdoor werd het mogelijk om kleine
volksgroepen nauwkeuriger te localiseren, alsook om een zeer Sterke dispersie in dun bevolkte
gebieden suggestief weer te geven, in het laatste geval door de Signaturen te plaatsen op een
(m.i. te grof) parelgrijs puntraster. Deze methode verdient naar mijn mening verre de voorkeur
boven het toepassen van vlakkleuren in gebieden met zeer dünne en verspreide bewoning, waar-
door het onderscheid tussen gesloten verspreidingsgebied en Sterke dispersie geheel zou wegvallen.
Kustcontouren en hydrografisch net, alsmede waternamen, land- en streeknamen zijn in grijs
gehouden, hetgeen de kaartbladen optisch ontlast. Volk- en stamnamen, plaatsnamen en lands-
grenzen verschijnen in zwart.
Opvallend is de rüstige, doch tegelijk levendige, zelfs 'vrolijke' indruk die vele bladen op de be-
schouwer maken. Zelfs bij sterke verbrokkeling in kleine gebieden krijgt men nergens de indruk
van overlading of onoverzichtelijkheid.
De bevolkingsdichtheidskaarten doen minder geslaagd aan: hoewel het gamma rood-geel fraai
verloopt ontstaat door de te zware zwarte kleurgrenzen tussen de verschillende dichtheidsgebieden
vaak een indruk van warrigheid, die vermeden had kunnen worden (vgl. de dichtheidskaarten in
de Diercke Weltatlas, Schweizerische Mittelschulatlas en Lautensach-Atlas met een in dit opzicht
veel betere techniek). Jammer is ook dat, althans in het hier besproken exemplaar, de druktech-
nische uitvoering achterblijft bij de kaarttechnische precisie: vele bladen registeren siecht hetgeen
vooral bij de gecombineerde rasters störend werkt.
Hoewel niet tot de kartografische merites behorend, zij nog gewezen op de zeer gedetailleerde
etnografisch-statistische tekst, die aan de atlas is toegevoegd (voorzover mij bekend nergens ooit
in deze rijkdom gegeven), alsmede op het feit dat in het register de volkennamen niet slechts in het
Russisch doch ook in het Engels zijn vermeld, hetgeen de bruikbaarheid sterk verhoogt.
Vermeld zij tenslotte nog, dat in de Ver. Staten een Engelse vertaling van de vaak zeer uitgebreide
legenda (jammer genoeg niet van de toelichtende tekst) is gepubliceerd (English Key to Narodov
Atlas Mira, uitg. Telberg Book Cy., New York 1967).
De prijs van deze sublieme atlas is, zoals van alle Russische atlassen, laag, nog geen 30,Hij
zal echter inmiddels wel zijn uitverkocht, omdat de Russische atlassen meestal in een te kleine
oplage verschijnen.
A. H. SIJMONS
schweiszthal, r., Geländeaufnahme mit einfachen Hilfsmitteln. R. Eisenschmidt GmbH. Ver
lag, Frankfurt/M. 1966. 78 pp.
Een zakboekje, nuttig voor geografen, geologen, archeologen, bodemkundigen e. a. die inci-
denteel met eenvoudige hulpmiddelen karteringen in het terrein moeten uitvoeren.
c. KOEMAN
K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift II 1968) Nr. 2
