va" :tZfdevr;;rri(Mkcrste kieur die van >3o%'terwiji °p het kaartJe
teil laat toenemen (jenks knoss 1961). Een voorbeeld in de alias is het reeds eer-
der genoemde kaartje van het percentage der in de 'overige diensten' werkzame be
raToogIt°eS8.0y?eTt7ertOOHnt k,eursprong tuss™ het op een
g (25 30 en het daaronder volgende percentage (20-25 zodat slechts
een klein aantal gemeenten (de twee hoogste klassen) er door hun doS« S
d.rect uitspringen, wat waarschijnlijk ook wel de bedoeling is geweest (in zwart-wit
weergegeven in fig. 4 boven). Zou men voor de klasse 20-25% een iets donkerder
int hebben gekozen, dan zou het gehele beeld zijn veranderdeen veel groter aantal
gemeenten zou op het eerste gezicht opvallen als behorende tot de groep met hoge
percentages (nl. de dne hoogste klassen, fig. 4 beneden).
Het spreekt vanzelf dat een donkere tint op choroplethen-kaarten al naar het ver-
schijnsel heel verschillende percentages kan voorstellen. Op het genoemde kaartie
n het door de V.V.D. behaalde stemmenpercentage de klasse van >30% ook
hier het hoogste dat er op voorkomt, nog een vrij lichte kleur heeft, omdat de'don-
erder tinten nodig waren voor de veel hogere stemmenpercentages (tot >80%)
op de kaartjes van de andere partijen op hetzelfde blad. Een extreem voorbeeld
vermelden m.ller vosku.l (1964): op een kaart van het analfabetisme in de Ver
hei da'arTd* ZUf" pikzwart gekIeurd; d* betekende slechts dat
ne daar (in 1930) meer bedroeg dan het landsgemiddelde van 4 3%.
Niet altijd bleek de gekozen kleurschaal uiteindelijk geheel bev'redigend te zijn Zo
ver oon, he, blad huwelijtsvruch.baarheid ach.eraf gezien een ,e gr„,e kleuTarfa-
tie (van geel via groen en grysblauw naar violet en rood) terwiji het slechts gaat om
6 opeenvolgende percentklassen van een enkel verschijnsel. Omgekeerd is er m i
te wem.g kleurvanatie gebruikt in het blad urbanisatie, waarop niet alleen de mate
n urbanisatie maar ook verschillende typen van verstedelijkte gemeenten zijn
onderscheiden (11 klassen waarvan 9 in bruinachtige tot oranjebruine tinten).
Uitwassenvandestatistiek
Statistiken kunnen haast nog gevaarlijker zijn dan thematische kaarten Aan de
ntsc staatsman Lord salisbury, die in het parlement werd bestreden op grond van
tatistische cijfers, wordt de bekende uitspraak toegeschreven „There are lies
amned lies, and statistics De gebruiker van statistische cijfers zal dan ook altijd
kregen"8 m°etCn 06 WijZe Waar°P en het doel waarvoor deze zijn ver-
Een voorbeeld uit het werk voor de atlas was een eerste ontwerp voor een kaart
per gemeente ln Pleuren de onderlinge verhouding aangaf van de soorten agra
rische bednjvengraslandbedrijven, akkerbouwbedrijven, tuinbouwbedrijven etc
e gemeenten waren opgenomen, ook de stedelijke waarin soms nog slechts een
klein perceeltje andbouwgrond was overgebleven, dat dan de kleur van de gehele
gemeente bepaa de. Dit was ook het geval met Zandvoort, dat geheel als weidege-
meente was gekleurd door de aanwezigheid van een klein stukje grasland op het
golfveld. De kartografische oplossing lag in dit geval voor de hand: alle grotere
verdwenen n'et"agranSche grond werden wit 8eIaten waarmede de uitwassen waren
Een haast nog frappanter voorbeeld vertoonde een proefdruk van de kaartjes be
treffende het wetenschappelijk onderwijs. Hierop is per faculteit niet alleen aange-
i
426
Thematische kaarten in de Atlas van Nederland
K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift II (1968)
