teristieke gebouwen van stad en land. Het is een van de merkwaardigste kaaiten
van ons land die de laatste tijd versehenen zijn 7.
Deze kaart wekt ook herinneringen op aan de bloeitijd van de Nederlandse com
merciele kartografie in de 16e en 17e eeuw. Het is goed om nog even te verwijlen
bij deze interessante periode. Het vorig jaar werd er in het Waaggebouw te Am
sterdam een grote tentoonstelling gehouden van 17e-eeuwse Amsterdamse karto
grafie. In de catalogus voor deze tentoonstelling De Wereld op Papier is ook een
en ander te lezen over het doen en laten van de toenmalige kartografen. Het is
nuttig om te ervaren dat dit doen en laten veel overeenkomst vertoont met dat van
hun huidige vakbroeders. Er was onderlinge konkurrentie, maar samenwerking
tussen de verschillende uitgevers kwam ook voor. Als men denkt dat het laten ver-
schijnen van een atlas in verscheidene talen een moderne manier van uitgeven is,
vergist men zieh want ortelius en mercator deden dit ook al. De problemen van
oplage en herdruk kende men in die tijd eveneens zoals ons de volgende passage
{De Wereld op Papier, p. 48) leert: „Nieuwe geografische gegevens werden niet
altijd direkt verwerkt in de bestaande gedrukte kaarten. Dit hing onder andere af
van het ekonomische beleid van de drukker-uitgever. Eerst moest de oude oplage
verkocht worden. Bovendien kostte het maken van een nieuwe of het korrigeren
van de oude koperplaat veel geld. Daarbij komt, dat de voorstelling van de oude
koperplaat nog voldeed aan de wensen van de weinig kritische kopers, zodat de
commerciele kartograaf het niet nodig achtte up-to-date te zijn met zijn kaarten".
In aansluiting op het bovenstaande moet nog melding gemaakt worden van wat
men zou kunnen noemen de commerciele historische kartografie. Facsimile-
edities van oude kaarten en atlassen worden de laatste jaren in grote getale op de
markt gebracht. Kostbare werken, die moeilijk toegankelijk zijn en waarvan men
op tentoonstellingen wel eens een bladzijde mag bekijken komen nu weer onder het
bereik van een groter publiek. Theatrum Orbis Terrarum (T.O.T.) te Amsterdam
is wel de meest bekende uitgeverij op dit gebied.
Na dit summiere overzicht tot slot nog een opmerking. Tot op heden is er nooit
iets gedaan aan een systematische inventarisatie van de recente produktie van de
Nederlandse commerciele kartografie, m.a.w. aan carto-bibliografie. Voor enkele
goed afgebakende gebieden zoals atlassen en wandkaarten lijkt me dit wel zinvol
en ook wel te realiserenis het echter ook zinvol om alle plattegronden en auto-
kaarten te gaan inventariseren? Misschien wil iemand zijn licht eens laten schijnen
over vragen wat op dit gebied nodig, nuttig en bereikbaar is.
Commerciele kartografie
NOTEN
1. Ontleend aan Cartographical Activities, Report presented by s. de brommer, Third technical
Conference on cartography - Amsterdam-April 1967, p. 3 bis.
2. De Brug-Djambatan is in 1967 een dochtermaatschappij van Mouton Co te Den Haag ge
worden en nu eveneens daar gevestigd.
3. Besproken door a. j. pannekoek in T.A.G. 2, LXXVII, 1960, 4, pp. 449^150.
4. Besproken door c. koeman in T.A.G. 2, LXXXI, 1964, 2, pp. 263-265.
5. In 1968 is door een fusie tussen J. B. Wolters en P. Noordhoff de Wolters-Noordhofi N.V.
tot stand gekomen. -
6. In a. h. verroen, Omstandigheden en werkterrein van de Nederlandse commerciele kartografie,
Kaartbulletin 11 1966, pp. 13-21, vindt men ook een en ander over documentatie-problemen.
7. Besproken door c. koeman in T.A.G. 2, LXXXII, 1965, 3, pp. 320-322, en door a. ras in
Kaartbulletin 8, 1965, pp. 7a-8.
K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift II (1968)
