dit slechts een van de methodes van kaartgebruik, maar vaak geniet ze een 'zelf-
ständigheid' dankzij haar ouderdom en overvloed van onderzoekingen.
Een grote vlucht namen ook de theorie en de technologie van de voorbereiding
en vervaardiging van kaartoriginelen, in Rusland bekend als het leervak: redactie
en samenstelling van kaarten. Het vak 'kaartkunde' verenigt de theoretische
grondslag van de wetenschap, haar geschiedenis, de bronnen en ook de methodes
van kaartgebruik.
Vaak vindt men in Rusland als bijzonder onderdeel van de leerstof 'de taal van de
kaart', hetwelk zieh bezighoudt met het onderzoek en de uitwerking van de uit-
beeldingsmiddelen van de kartografie, daarbij gebruik makend van de gegeven
kennis over kleur en semiothiek. Ook wendt men zieh daarbij tot de middelen van
de grafische kunst en houdt men rekening met de eisen van de 'polygrafie', d.i. een
tak der techniek die de verschillende drukprocede's behandelt. In de specialisten-
opleiding voor kartografen zijn er nog twee belangrijke leervakken, namelijk
'kaartreproduetie', die zieh bezig houdt met de bestudering en uitwerking van
methodes van reproduetie en druk van kaarten, en de 'economie en organisatie van
kartografische produetie'. Het eerste, gebaseerd op de fysisch-chemische- en
technische wetenschappen, behoort tot de polygrafie; het tweede is een onderdeel
van de economie.
Laten we dit overzicht over de algemene struktuur van de kartografie besluiten en
haar zijtakken en technische afdelingen buiten beschouwing laten. De onder-
verdeling van de kartografie in leervakken kän met de ontwikkeling van de weten
schap veranderen en verschillend zijn in leerplannen van verschillende karto
grafische Scholen. Belangrijk is echter, dat het complex van leervakken in zijn ge-
heel alle Problemen die behoren tot de huidige kartografie bevat.
Nog een laatste probleem: over de wetenschapscyclus, waartoe de kartografie
behoort. Eens was ze gelijk aan de geografie; later ontwikkelde ze zieh hoofd-
zakelijk als technische wetenschap (door Studie betreffende de wetenschappelijk-
technische methoden en processen voor de samenstelling en produktie van kaarten).
Nü bepaalt het onderwerp van de kartografie (de ruimtelijke weergave en com-
binatie van, en het verbanden leggen tussen verschijnselen) haar 'hören bij' de
natuurwetenschappen. De aanwezigheid van 'sociale' afdelingen in de thematische
kartografie - economische kartografie, bevolkingskartografie e.a. - die zieh voor-
doen in de grensgebieden der wetenschappen, spreekt deze conclusie niet tegen;
men denke aan het gebruik dat de wiskunde maakt van de sociale wetenschappen.
184
Onderwerp en methode der kartografie
NOTEN
1. „Cartography ranged from the study of Information collected by 'surveyors' (using that
word in its widest observational sense) to the final reproduetion of maps and Charts at any
scale, on any subject and by any means" Report on Education in Cartography, 1965).
2. „Cartographie: ensemble des etudes et des Operations scientifiques et techniques intervenant
dans l'etablissement des cartes ou plans, partir des resultats d'observation directe ou de
l'exploitation d'une documentation preexistante".
3. Deze opvatting ontkent niet opzichzelfstaande uitzonderingen. De kunstzinnige vormge-
ving en versieringen waren gebruikelijk op Middeleeuwse kaarten; skelton wijdde een Serie
onderzoekingen aan decoratieve gedrukte kaarten in XV-XVIII eeuw (skelton, 1965).
4. In zijn cursussen over kartografie en kaartkunde begon de auteur van dit artikel de samen-
vatting van het onderwerp met een definitie van geografische kaarten en pas daarna ging hij
over tot de definitie van kartografie. Op die manier werd het onlogische wat betreft het wezen
opgeheven, hoewel het gei'soleerd zijn van de definitie van de kartografie bestaan bleef.
K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift IV (1970) Nr. 2
