De belgische kartograaf Philippe Vandermaelen, 1795-1869
In 1869 stierf een kaarten-uitgever die zo uniek was, dat honderd jaar later histo-
risch-kartografen uit de gehele wereld bij elkaar zouden komen om zijn werk te
bespreken en zieh met genoegen over zijn kaarten en globes te buigen.
Dit gebeurde van 17-20 September 1969 in Brüssel op het lüde Internationale
Symposium van de Coronelli Weltbund der Globusfreunde en de Illde Inter
nationale Conferentie over de Geschiedenis van de Kartografie. De eerste dag
van het congres was gewijd aan het werk van Philippe vandermaelen en zijn
Etablissement Geographique de Bruxelles.
Prof. a. de smet hield een lezing over Philippe Vandermaelen in de evolutie van de
cartografieMevr. l. wellens-de donder behandelde Le globe terrestre geant de
Philippe Vandermaelen Etablissement geographique de Bruxelles en de voordracht
van e. Gilbert de cauwer had VEtablissement geographique de Bruxelles fonde en
1830 par Philippe Vandermaelen als onderwerp. Op deze dag werd ook de tentoon-
stelling aan deze kartograaf gewijd, geopend. De hierbij hörende catalogus* bevat
een inleiding van Prof. A. de smet, getiteld: De evolutie van de wetenschappelijke
Cartografie tot de tijd van Philippe Vandermaelen. Daarna wordt een beeld van de
persoon en het werk van deze kaartuitgever geschetst, en de 66 tentoongestelde
documenten, kaarten en globes besproken. Deze catalogus, die veel meer gegevens
bevat dan men van een tentoonstellingscatalogus verwachten mag, leverde het
materiaal dat bij het schrijven van dit artikel gebruikt is.
De grootste kracht van Philippe vandermaelen was zijn organisatietalent.
Belangrijke eigen ontdekkingen heeft hij niet gedaan; uit het onderstaande blijkt
dat zijn werk zieh daarvoor ook over een te groot terrein uitstrekte. Zijn activi-
teiten op kartografisch gebied werden onder meer mogelijk gemaakt door het
succes dat hij had met zijn Atlas Universel de geographie physique, politique,
statistique et mineralogiqueDeze atlas verscheen tussen 1825 en 1827 en bestond
uit zes delen, die 373 kaarten, allen op schaal 11 641 836 (une ligne sur 1900
toises) in een kegelprojectie uitgevoerd, bevatte. Het succes was mede te danken
aan de gelijkvormigheid van de kaarten en de uitvoering in steendruk, wat econo-
mischer is dan koperdruk.
In 1830 richtte vandermaelen het 'Etablissement Geographique de Bruxelles' op.
Zoals gebruikelijk in deze tijd, hield de geografie zieh bezig met het verzamelen
van algemene kennis over het aardrijk. Het Etablissement omvatte het karto-
grafische bedrijf, een bibliotheek en een museum met een encyclopedische ver-
zameling. In een van de gebouwen stond een globe met een diameter van 7,75 m
opgesteld, vervaardigd met kaarten uit de Atlas Universel. In serres werden
exotische planten gekweekt. Het Etablissement had zowel een didactisch als een
wetenschappelijk karakter. De toegang was vrij en er werden verschillende leer
gangen en demonstraties georganiseerd. vandermaelen was speciaal geinteres-
seerd in het verzamelen van documentatiemateriaal, waarbij buitenlandse dag-
bladen zijn speciale belangstelling hadden. Vanaf de oprichting van het Etablisse-
Philippe Vandermaelen1795-1869. Tentoonstellingscatalogus door liliane wellens-de
donder. Inleiding door antoine de smet. Koninklijke Bibliotheek Albert I, Brüssel, 1969.
K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift IV (1970) Nr. 2
