ruimtelijke representatieve modellen, die verschillende zijden van de objectieve werkelijkheid tot uitdrukking brachten. Het maken van deze modellen geschiedt: 1. volgens vastgestelde mathematische wetten, die via de mathematische de menten van de kartografische uitbeelding, nl. schaal en projektie, uitgedrukt worden; 2. door het gebruik van verschillende methodes van wetenschappelijke abstrahering, die kartografische generalisering worden genoemd; 3. met behulp van een speciaal systeem van kartografische Symbolen. In het bijzonder gaf het onstaan van de 'semiothiek' - een onderdeel van de filosofie, gewijd aan de theorie van symboolsystemen - de sleutel tot een dieper begrip en analyse van de laatste der genoemde bijzonderheden, eigen aan elke kartografische uitbeelding. De hierboven uitgesproken opvattingen zetten de schrijver van dit artikel er in januari 1967 toe aan als onderwerp en methode van kartografie te beschouwen „de leer van ruimtelijke opstelling, verbinding en correlatie van verschijnseien in natuur en maatschappij (en hun veranderingen in de tijd) uitgedrukt d.m.v. een speciaal systeem nl. van kartografische Symbolen". Vervolgens gaf hij, in een nauwkeuriger redaktie, een volledige en strakke logische definitie van kartografie nl.de wetenschap van het tot uitdrukking brengen en het onderzoeken van de ruimtelijke opstelling, verbinding en correlatie van verschijnselen in natuur en maat schappij (en hun veranderingen in de tijd) door middel van aanschouwelijk-sym- bolische modellen (kartografische weergave), die de verschillende kanten van de werkelijkheid reproduceren. Deze definitie begrenst de interessen van de kartografie niet tot kaarten van de aarde (geografische kaarten) maar breidt hen uit met ten eerste kaarten van hemellichamen en van de sterrenhemel, en ten tweede met glo- ben, reliefkaarten, blokdiagrammen en andere ruimtelijke modellen voorzien van kartografische Symbolen. De definitie geeft als onderwerp van de wetenschap: de ruimtelijke opstelling, verbinding en correlatie van verschijnselen (en hun ver anderingen in de tijd), en als methode: de kartografische weergave d.m.v. aan- schouwelijk-symbolische modellen. Daarbij blijkt zij een natuurlijke ontwikkeling te zijn van de definitie uit 1954, die in algemeen toegankelijke vorm het wezen en de inhoud van de kartografie - haar theorie en praktijk - weergeeft. Een wezenlijke bijdrage in de uitwerking van de Problemen rond onderwerp en methode van de kartografie leverden de onlangs verrichte onderzoekingen van de Georgische kartograaf a. f. aslanikasvili die op filosofische basis (op basis van de theorie van kennis volgens de materialistische dialektiek) uitgevoerd zijn. In zijn eerste (in chronologische volgorde) publikatie De taal van de kaart gaf aslani kasvili (1967) een theoretische analyse van het symbolensysteem, door hem 'taal van de kaart' genoemd, van de kartografische weergave en haar wezen, die inzicht verschaffe in de principes van haar werkwijze. De tweede publikatie bevatte Stellingen van een voordracht Over de kartografische vorm van wetenschappelijke vormgeving (1968) waarin aslanikasvili kaarten beschouwde als een speciale manier van wetenschappelijke vormgeving en hij verduidelijkte de 'gnoseologische' funkties van de kartografische modellen. Tenslotte, in de generaliserende mono- grafie Kartografie: Theoretische problemen (1968, in het Georgisch) onderzocht hij, naast de reeds eerder beschouwde problemen, de funkties van de kartografische weergave, de methodes der kartografie, speciaal de analyse en Synthese, hun ab strahering en generalisering. Hij Steide het onderwerp der kartografie vast en in de conclusie toonde hij het wezen der kartografie als wetenschap aan. aslanikasvili Onderwerp en methode der kartografie 181 K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift IV (1970) Nr. 2

Digitale Tijdschriftenarchief Stichting De Hollandse Cirkel en Geo Informatie Nederland

Kartografie | 1970 | | pagina 7