beschouwde als onderwerp der kartografie: „de concrete ruimte met dingen en
verschijnselen van de objectieve werkelijkheid en haar veranderingen in de tijd".
Een dergelijke formulering schijnt in het algemeen juist en onderscheidt zieh in
vorm en filosofische terminologie van de op p. 181 ingenomen Stelling. Het voor-
behoud „in het algemeen juist" is daarom gesteld, omdat er kaarten bekend zijn,
welke, gebruikmakend van de terminologie van aslanikasvili, niet alleen de tij-
delijke verandering van de concrete ruimte met dingen weergeven, maar de tij-
delijke veranderingen zelf. Bijv. kaarten van bevolkingsaanwas in de Steden.
In aslanikasvili's definitie van kartografie ontbreekt de methode van de weten-
schap. Van de methode geeft aslanikaSvili de filosofische definitie: „een systeem
van kartografische vormen, van logisch-wetenschappelijke methodes toegepast met
gebruik van alle wetenschappelijk-technische middelen der kartografie". Hij be-
schouwt het aangeven van de methode in de definitie van kartografie als overbodig,
omdat volgens hem, het onderzoek van „het gegeven terrein der onderwerpen"
slechts mogelijk is d.m.v. de kartografische methode. Uiteraard, terwijl de wiskun-
de de ruimtelijke vormen, maten en de onderlinge betrekkingen der objecten
onderscheidt, los van hun materiele inhoud, geven kaarten het terrein van onder
werpen en verschijnselen weer, overeenkomstig hun inhoud. Maar aslanikasvili
verliest uit het oog, dat het mogelijk is het 'gegeven veld' uit te drukken in getallen-
vorm d.m.v. coördinaten van punten, vastgelegd in digitale vorm op pons- of
magneetbanden. Een dergelijke 'getallenvorm' van het 'gegeven veld' veroorlooft
een automatische oplossing van veel opgaven, waarvoor ook geografische kaarten
gebruikt zouden kunnen worden. Niet alleen door middel van het interpreteren
van kaarten die klaar zijn, maar ook als uitkomst van automatische uitwerking
van luchtfoto's. Daarom moet men de definitie van kartografie door aslanikasvili
als onvolledig beschouwenzij laat toe dat men de methode van de wetenschap niet
binnen de grenzen van de kartografische modellen plaatst, waardoor de doel-
matigheid van de definitie twijfelachtig is, en daarom heeft de definitie een aan-
vulling nodig nl. verwijzing naar de methode.
Het is bekend, dat de kartografie in haar huidige ontwikkeling veel gebruik
maakt van de verworvenheden van andere takken van wetenschap, en op haar
beurt andere wetenschappen een reusachtig feitenmateriaal (informatie) verstrekt
en een bijzondere manier van onderzoek in ruimtelijke opstelling, combinatie en
verbinding van verschijnselen in natuur en maatschappij verschaft. In grens- en
overlappingsgebieden vormen zieh nieuwe wetenschapstakken, hetgeen aanzet tot
nauwkeurige bepaling van de onderlinge betrekkingen. Een goed voorbeeld van
dergelijke grensgevallen zijn de thematische takken van de kartografie: geologische-,
bodemkundige-, economisch-geografische kartografie en vele andere. Zij ontlenen
aan de kartografie hun methode, en passen die toe op het ruimtelijke onderzoek
der verschijnselen, die het onderwerp vormen van de overeenkomstige natuur- of
sociale wetenschappen: geologie, bodemkunde, economische geografie etc. Dit
dualisme in de thematische kartografie werd uitvoerig gekarakteriseerd in onze
lezing op de gecombineerde zitting van het 21 e Congres van de International
Geographical Union, en het 4e Congres van de Int. Cartogr. Association in
New Dehli, December 1968 (saliscev, 1968).
Er ontstaan hechte banden tussen de kartografie en de theorie van overdracht van
wetenschappelijke informatie. Deze laatste beschouwt kaarten als belangrijke in-
182
Onderwerp en methode der kartografie
K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift IV (1970) Nr. 2
