Willem Jansz.Blaeu (1571-1638)
100 jaar bio- en bibliografische onderzoek
Dit jaar is het 400 jaar geleden dat Willem Jansz. Blaeu, stichter van de beroemde
Amsterdamse globe- en kaartenuitgeverij, werd geboren. Ter gelegenheid van dit feit
zullen op het körnende internationale congres voor de historische kartografie (Edin
burgh, 21-24 September 1971) enkele voordrachten gehouden worden, die gewijd zijn
aan Blaeu.
Het is waarschijnlijk toeval (althans, nergens is sprake van een herdenking), dat
precies 100 jaar geleden dus 300 jaar na.Blaeus geboortejaar het boek van P.J.H.
Baudet Leven en werken van Willem Jansz. Blaeu te Utrecht werd uitgegeven. Baudet
ontving hiervoor de gouden ereprijs van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap van
Künsten en Wetenschappen, dat een prijsvraag had uitgeschreven waarbij de opdracht
was, te geven: „Eene levensbeschrijving van Willem Blaeu, met eene vermelding en
beoordeeling der door hem uitgegeven atlassen, land- en zeekaarten, stedeboeken en
globen, en een onderzoek van den invloed, dien zij ter bevordering der land- en
volkenkunde gehad hebben."
Het boek van Baudet is het eerste bio- en bibliografisch overzichtswerk over Willem
Jansz. Blaeu. Hoewel het vele hiaten kent, bleef het lange tijd het enige naslagwerk.
Ook de schrijver was zieh van de tekortkomingen bewust; in 1872 schreef hij nog een
naschrift op dit werk en in 1875 een artikel getiteld: Notice sur la part prise par
Willem Jansz. Blaeu (1571-1638) dans la determination des longitudes tenestres.
Nu, honderd jaar later, Staat een nieuw overzichtswerk op het punt te verschijnen
van de hand van J. Keuning. Het werk was klaar toen Keuning in 1957 overleed. Het
manuscript kwam in handen van de uitgeverij Theatrum Orbis Terrarum te Amsterdan
en werd later in het Engels vertaald. Zij hoopt dit jaar nog, mede als herdenking van
Blaeus 400ste geboortedag, te komen met de posthume, door mij enigszins gewijzigde
en aangevulde, uitgave van Keuning's boek over Willem Jansz. Blaeu.
In het kort vermelden we de belangrijkste publicaties, enigermate thematisch gerangschikt, over
Blaeu in de periode 1871-1971.
Ch.M. Dozy schreef in Bijdragen voor de Boekhandel V, 1892-95 (opnieuw gepubliceerd in
Acta Cartographica VI, 1969) over de genealogie van het geslacht Blaeu.
In 1914 verscheen van de hand van E.L. Stevenson naar aanleiding van de facsimile-uitgave van
Blaeu's grote wereldkaart in twee halfronden uit 1605, de eerste Engelstalige verhandeling over
Blaeu. Aan de beschrijving van de kaart laat hij een vrij uitvoerige bio- en bibliografie over Willem
Jansz. Blaeu voorafgaan, grotendeels gebaseerd op Baudets boek. De bekende nederlandse
historisch-kartograaf F.C. Wieder legde het resultaat van zijn grootscheepse onderzoekingen
in binnen- en buitenlandse archieven in het begin van deze eeuw vast in het tussen 1925
en 1935 uitgegeven Monumenta Cartographica, Reproductions of unique and rare maps,
plans and views in the actual size of the Originalsaccompanied by cartographical monographs. Deel
III (1928) bevat de Descriptive catalogue of maps published separately by Blaeu.
In 1925 en 1939 behandelde H. Richter de periode van Blaeu's verbliif od het eiland Ven in de
Sont bij de astronoom Tycho Brahe, resp. in Sydsvenska Geograßska Sällskapets Ärsbok en in
Imago Mundi.
Aan de globes van Blaeu werden, naast de grote overzichtswerken van M. Fiorini (1899) en E.L.
Stevenson waarin natuurlijk ook de Blaeu-globes aan de orde kwamen, nog enkele afzonderlijke
artikelen gewijd o.a. door A.M. Dermul over Blaeu-globes in de Gemeentelijke Bibliotheek te
Antwerpen in Extrait de la Gazette Astronomique (1940), door Luzio Leopoldina (1957) over
Blaeu-globes in Italic en door M. Foncin en M. de la Ronciere over Blaeu-globes in de Bibliotheque
Nationale te Parijs in Acte du quatre-vingt-septieme congres national des societes savantes (1962).
J. Keuning publiceerde in het Tijdschrift van het Koninklijk Aardrijkskundig Genootschap (1940)
het belangrijke artikel: Hulpmiddelen bij de datering van verschillende uitgaven van W.J. Blaeu.
Voor uitvoerige bibliografische gegevens over Blaeu'szee-en landatlassen beschikken we sinds
kort over de door C. Koeman samengestelde bibliografie getiteld: Atlantes Neerlandici. Biblio-
278
K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift V (1971) Nr. 3
