Hettema tot 7 bij Vermaseren. Dit aantal is daarom belangrijk omdat men, naar mate
er meer drukkleuren gebruikt worden, meer lijnsymbolen kan onderscheiden. Op ge-
schiedeniskaarten, waarop men veelvuldig ontdekkingsreizen, grenzen en veldtochten
weergeeft, is deze mogelijkheid tot onderscheiding belangrijk.
Het weergeven van de hydrografie door middel van een blauwe tint blijkt nog geen
gemeengoed te zijn. Wel bij Elsevier en Meulenhoff, niet bij Hettema en slechts
gedeeltelijk bij Vermaseren. Bij Hettema zijn de kaarten zö overzichtelijk, dat ze
ondanks de zwarte hydrografie toch duidelijk leesbaar blijven. Bij Vermaseren is dat
niet steeds het geval. Beide laatste atlassen dragen ook de last mee van het grote aantal
drukken: de uitvoering is niet homogeen en er zijn duidelijke stijlverschillen tussen de
verschillende kaarten. Dit werkt onrustig, en wel het sterkst bij Vermaseren, waar
tevens de grootte van de bladspiegel varieert, en de atlas met blanco bladen doorscho-
ten is.
Hettema's grote historische schoolatlas biedt een ruim en overzichtelijk kaartbeeld, aan
de informatieve waarde waarvan echter door een vaak gebrekkige legenda en incon-
sequent kleurgebruik afbreuk wordt gedaan. Er is slechts een geval van het naast
elkaar plaatsen van een serie kaarten om een ontwikkeling uit te beeiden. Karteert men
het ontwikkelingsproces op een kaart, dan draagt de kleurkeuze zelden bij tot de
voorstelling van een verloop in de tijd.
In de Atlas van de algemene en vaderlandse geschiedenis van Dr.B.A. Vermaseren
staan tegenover een weinig uniforme en soms siechte uitvoering en een slordige
legenda, consequente spelling van de aardrijkskundige namen en een verantwoord
kleurgebruik. Het is de meest 'dynamische' atlas in de betekenis dat in deze atlas het
meest bewegingen zijn weergegeven door middel van plastische pijlen, mogelijk door
het grote aantal drukkleuren. Een aantal malen wordt door fraaie kaartseries de
ontwikkeling van arealen 'filmisch' uitgebeeld.
Elseviers historische schoolatlas geeft perfekt uitgevoerde kaarten en een overzich
telijk kaartbeeld. Een groot aantal ontwikkelingskaarten verliest echter veel aan zeg-
gingskracht door het beperkte aantal kleuren en tinten, hetgeen ook consequent
associatief kleurgebruik bemoeilijkt. Bewegingen worden door zwarte pijlen aangege-
ven, door hun aard kunnen deze niet te druk uitgevoerd worden, en geven daardoor
geen al te dynamische indruk.
De Meulenhoff historische atlas geeft door goede reproductie en goede legenda's
duidelijke kaarten. Een aantal malen is er sprake van te weinig of te veel contrast
tussen de verschillende tinten van een kleur, en is het schrift iets onduidelijk. In een
groot aantal kaartseries wordt de ontwikkeling van arealen 'filmisch' aangegeven; er
wordt ook veel van pijlen gebruik gemaakt, zelfs wordt er een signatuur gebruikt om
het uitstralingseffect van revoluties weer te geven.
SLOTOPMERKING
Zie ook artikel Geschiedenis-kaarten in ditzelfde nummer.
Mogelijk dankzij de hulp van de heer J.K.W. Niemeyer, student-assistent op de kartografische
afdeling van het Geografisch Instituut te Utrecht.
NOTEN
1. Uitg. Wolters-Noordhoff, Groningen - 20e druk, 1970./16,75.
2. Uitg. Elsevier NV, Amsterdam - 5e herziene druk, 1968./22,50.
3. Uitg. Tjeenk Willink, Zwolle - 20e druk, 1968./22,50.
4. Uitg. Meulenhoff NV, Amsterdam - 2e druk, 1969. 12,50.
632
K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift V (1971) Nr. J
