het onjuist zijn het jaartal 1398 te kiezen, waarin Friesland door Albrecht van Beieren
aan Holland was onderworpen, een toestand die echter maar van körte duur was. Wel is
het juist om blijvende terreinwinst, zoals het door Floris V op het eind van de
dertiende eeuw verworven Westfriesland, Amstelland en Gooi, of de toestand in 1340,
voor het begin van de Hoekse en Kabeljauwse twisten, in kaart te brengen.
Naast het feit dat de momentopname representatief moet zijn voor de periode,
dient ook de topografie met de periode in overeenstemming te zijn. Vooral in
Nederland met zijn snelle wisseling van de waterstaatkundige toestand is dit belangrijk.
Maar ook eiders: men kan zieh niet voorstellen hoe Leonidas met zijn handjevol
Spartanen de route bij Thermopylae tegen de Perzische tienduizenden heeft kunnen
verdedigen als men de huidige brede kustvlakte op de kaart ziet. Wil men de toen-
malige situatie juist karteren, dan dient niet deze in recente tijd aangeslibde kustvlakte,
maar de oorspronkelijke rotsige kust'ijn aangegeven te worden.
Ook rivieren kunnen in de loop der tijd hun loop veranderd hebben. Behalve in de
Rijndelta zijn er bijv. ook in de benedenloop van de Indus en Hoang-ho in historische
tijd grote veranderingen opgetreden. Ook eertijds ondoordringbare wouden en moeras-
sen kunnen belangrijk zijn om op de kaartondergrond aan te geven.
Het weergeven van de ontwikkeling door een serie dwarsdoorsneden
Plaatst men een aantal dwarsdoorsneden naast elkaar, dan brengt men op die manier
de ontwikkeling in beeld. Deze methode wordt op het ogenblik wel 'filmisch' ge-
noemd. Zij vereist dat men steeds dezelfde ruimte afbeeldt, en dat men het de lezer
voor de optische vergelijking van de verschillende beeiden makkelijk maakt door iedere
keer de vorige toestand nog vaag weer te geven. Een voorbeeld van deze methode vindt
men in kaart 1 t/m 4.
De ontwikkelingskaart
Men kan de serie dwarsdoorsneden ook tot een kaart kombineren, en de groei
visueel uitbeelden door voor de opeenvolgende gebiedsuitbreiding of gebiedsvermin-
K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift V(1971) Nr. 5 621
,STAVEREN
RIJNSBUR«
^VL AARDINGEN
oude kustlijn
oude grens
UITBREIDINGEN VAN
KERNGEBIED VAN HET
Kaart 1 t/m 4. De Hollandse expansie 922-1450. Gegevens voor deze kaartjes en voor no. 5 zijn
voor een deel ontleend aan Hettema's Grote historische schoolatlas en aan de Atlas algemene en
vaderlandse geschiedenis.
