78
Göhl, D., Strukturen und Skulpturen der Landschaft.
Die Methodik der Darstellung am Beispiel einer Karte
von Deutschland. Forschungen zur deutschen Landes
kunde, Band 184. Bundesforschungsanstalt für Landes
kunde und Raumordnung, Selbstverlag, Bonn-Bad
Godesberg 1972. 24 X 16 cm, 62 pp., 1 kaartbijlage.
Prijs DM 33.-.
In de Bondsrepubliek bestaat een dringende behoefte
aan thematische wandkaarten voor het onderwijs in de
geografie. De auteur doelt hierbij op zogenaamde
synthese-kaarten, waarin verschillende aspecten van het
geografisch milieu gecombineerd worden voorgesteld
(b.v. neerslag- en temperatuurgegevens tezamen in kaart
gebracht met een aanduiding van de duur van de sneeuw-
bedekking en het aantal uren zonneschijn). Als eerste
poging hiertoe heeft Göhl een 'strukturell-skulpturelle
Landschaftskarte' samengesteld, waarin lithografische
gegevens, tectonische structuren en oppervlakte-vormen
zijn samengebracht. Deze geologisch-morfologische kaart
van Duitsland werd samengesteld op de schaal 1 500.000
(vier bladen). Voor een uitgave hiervan als wandkaart
kon helaas geen gezonde financiele basis worden ge-
vonden. Verkleind op de schaal 1 1 miljoen is de kaart
als bijlage opgenomen bij de bovengenoemde publicatie,
waarin de inhoudelijke en didactische Problemen van
dit kaarttype worden beschreven.
Na een typologische indeling van geologische en geo-
morfologische kaarten geeft de auteur een uiteenzetting
over de opzet en vormgeving van de door hem ont-
worpen kaart. Aan de hand van de kaartbijlage worden
daarna de verschillende deellandschappen van Duitsland
kort besproken. De kaart zelf kan, zowel naar inhoud
als naar vormgeving als een geslaagd experiment worden
beschouwd.
P. W. G.
Van Swindens Vergelijkingstafels van Lengtematen en
Landmaten. Uitgegeven en ingeleid door R. Rentenaar.
Centrum voor Landbouwpublikaties en Landbouw-
documentatie, Wageningen 1971. 2 delen, 19 x 13 cm,
170 en 153 pp. Prijs /?9,40.
Op verzoek van de Vereniging voor Landbouwgeschiede-
nis verzorgde R. Rentenaar de heruitgave van de Ver
gelijkingstafels van Van Swindenin 1812 te Amsterdam
versehenen. De ge'interfolieerde en door Van Swinden
van vele aantekeningen voorziene exemplaren, aanwezig
in de Universiteitsbibliotheek te Leiden, werden hiervoor
gebruikt. Op het belang van een heruitgave was in eerste
instantie al gewezen door wijlen S. J. Fockema Andreae.
De vergelijkingstafels van Van Swinden vormen een
momentopname uit de overgangsperiode naar het
metrieke stelsel in Nederland. De titel ten spijt bevat
deze heruitgave niet de eigenlijke tafels, d.w.z. de reeksen
vergelijkingen van bepaalde, veel voorkomende, maten
met hun metrieke equivalenten, en ook niet de franse
tekst. Deze zijn nu van weinig waarde.
Het eerste deel bevat de reproduktie van de nederlandse
gedeelten van de boekjes; het tweede deel de transcriptie
van de aantekeningen van Van Swinden, voorafgegaan
door een inleiding en een biografische schets van Jan
Hendrik van Swinden. In de inleiding beschrijft Rente
naar het moeizame proces om eenheid van maten en
gewichten ingang te doen vinden in de periode 1796-
1820, als gevolg van de politieke verwikkelingen. Hierbij
behandelt hij Van Swindens rol bij de invoering van het
metrieke stelsel en de werkwijze die hij toepaste bij de
vervaardiging van zijn tabellen.
Zeer belangrijk mijns inziens is de index van aardrijks-
kundige namen aan het slot van deel II, omdat hierdoor
de boekjes voor historisch geografen en kartografen een
nuttig naslagwerk worden.
Wel jammer is het, dat er geen alfabetische lijst van
soorten maten is gegeven, want niet alleen wil men vaak
weten in welke plaats of Streek een bepaalde maat werd
gebruikt, maar ook ziet men zieh geplaatst voor de vraag
om maar iets te noemen hoeveel nu precies een
Blooische Roede was.
MARIJKE DONKERSLOOT-DE VRIJ
Karten in Bibliotheken. Festgabe für Heinrich Kramm
zur Vollendung seines 65. Lebensjahres, dargebracht von
Lothar Zögner. Kartensammlung und Kartendokumen
tation, nr 9. Selbstverlag Bundesforschungsanstalt für
Landeskunde und Raumordnung, Bonn-Bad Godesberg
1971. 23,5 x 16 cm, 135 pp., tabn en foto's. Prijs DM
19.50.
Ter gelegenheid van de 65ste verjaardag van Bibliotheks
direktor Dr. Heinrich Kramm, de konservator van de
Kartenabteilung der Staatsbibliothek (Stiftung Preus-
sischer Kulturbesitz, Berlin), Marburg a.d. Lahn (er gaat
veel binnenlandse politiek schuil achter deze ingewikkelde
benaming) werden twaalf artikelen gebundeld tot band 9
van de inmiddels bekende reeks Kartensammlung und
Kartendokumentation. Enkele daarvan dragen het ken
merk van gelegenheidsliteratuur, andere bevatten onaf-
hankelijk gekomponeerde studies Over de funktie van
oude kaarten bij wetenschappelijk onderzoek, zoals
G. Engelmann, Topographische Namen auf Holzschnitt
karten des 16. Jahrhunderts als Quelle für geschichtlich
landeskundliche Karten. Er zijn drie autoriteiten aan het
woord over kaartenverzamelingen en kaartendokumen-
tatie Meynen, Ristow en Helen Wallis. Voorts komen
de opleiding van kaartenbibliothecarissen en de funktie
van een centrale kaartenbibliotheek ter sprake. Alles
bijeen een waardevolle aanvulling van de moderne
literatuur over dit gespecialiseerde gebied van het
bibliotheekwezen.
C. K.
Alexander, G. L., Guide to Atlases world, regional,
national, thematic. An international listing of atlases
since 1950. Scarecrow Press, Metuchen, New Jersey
1971. 22 X 14 cm, 671 pp., 5556 titels. Prijs 17.50.
Met dit werk brengt Alexander, hoofd van de kaarten-
afdeling van de New York Public Library, een over-
zichtelijke bibliografie van de atlassen die over de
gehele wereld gedurende de laatste twintig jaar gepubli-
ceerd zijn. Van alle atlassen noemt hij titel, uitgever,
auteur, plaats en datum van uitgifte, aantal pp., aantal
pp. gekleurde kaarten en het formaat. Het materiaal is
duidelijk ingedeeld in atlassen van de gehele wereld,
atlassen van delen daarvan (continenten, groepen van
landen), atlassen van staten en thematische atlassen;
bij de laatste groep worden ook wel atlassen genoemd die
al bij een van de eerste drie groepen voorkomen.
Behalve door een overzichtelijke presentatie is deze
bibliografie uitstekend toegankelijk gemaakt door een
aantal indexen op uitgever (er is ook een adreslijst
van de uitgevers), op auteur en op taal.
Alexander maakt in de inleiding aanspraak op volledig-
heid en hier toont het werk een groot gemis er
wordt namelijk geen enkele regionale atlas in genoemd
noch regionale atlassen zoals van delen van de USA,
K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift VIT (1973) Nr. 1
